Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

tash kil etad i.
Ko’p v a q td a n beri p la n e ta d a atrofd agi m uh itn ing iflo sla n ish id a n iqtisod iy
ziyon ning yillik YalM m iqdoridan a n tro p o g en ta ’siri o stid a k u ch a y m o q d a . S h u n d a
tabiatni s a q la s h tadb irlariga o ’rta h iso b d a Y alM ning 2 -3 fo izid a n k  p a y m a y d i.
S h u b h a siz, atrofdagi m uhitning h olatiga sa n o a t va q ish loq xjaligi (a y n iq sa indus-
trial rivojlangan m am lakatlard a) kuchli v a sezilarli darajada ta ’sir e tm o q d a .
A n a s h u la r n in g h a m m a s i b ila n b a r c h a , m a s a la n , a tm o s fe r a n i k o ’proq
ifloslan tirayotgan s a n o a t so h a la r in i a y tish m um kin. Bu e n e r g e tik a (a y n iq s a T E S ),
rangli m eta llu rg iy a , neftni q a y ta is h la s h , k o k so k im y o , s e m e n t ish la b ch iq a rish
v a b o sh q a la rd ir. Birinchi n a v b a td a su v n i ifloslan tiru vch i s o h a la r g a s e llu lo z a -
q o g ’o z v a g o ’s h t - s u t is h la b c h iq a r is h s a n o a ti, neftn i q a z ib c h iq a r is h s a n o a ti
h a m kiradi. Y er r e s u r s la r in in g h a m m a is h la b c h iq a r is h s o h a la r i, q u rilis h
m ateriallari s a n o a t i v a b o s h q a la r  z t a ’sirini k  r sa tm o q d a . B a ’zi s a n o a t so h a la r i
tabiiy m u h itga b a r c h a y  n a lish la r d a sa lb iy t a ’sir e tm o q d a va su v, h a v o , tuproq
q a t la m in i i f lo s la n t ir m o q d a . B u la r g a a s o s a n k im y o , q o r a m e t a l l u r g i y a ,
p la s t m a s s a v a sin tetik to la ish la b c h iq a rish , o z iq -o v q a t s a n o a ti (a y n iq s a kraxm al
v a sh a k a r is h la b c h iq a r is h ) v a b o s h q a la r kiradi. Bu ro’yxatn i d a v o m ettirish
m u m k in . S a n o a t n i n g b a r c h a s o h a la r i v a q is h lo q x o ’ja lig i turli d a r a j a d a
atrofim izd agi tabiatni ifloslan tiruvchi b o ’lib, ah o lin in g sa lo m a tlig ig a sa lb iy ta ’sir
q ilm o q d a .
Bir n e c h a m is o lla r k eltir a m iz. 1 to n n a c h  y a n e r itis h d a a t m o s f e r a g a
k o’tarilad igan qattiq za rr a ch a la r (c h a n g ) 4 ,5 kg, s e r a g a z i - 2 ,7 kg, m a r g a n e s -
0 ,5 kgni tash k il e ta d i. S h u la r ich id a m ish y a k , fosfor, su rm a , q o ’rg’o s h in , sim o b
parlari, sm o la li m o d d a la r bor. A g lo m e r a tsio n fabrika trubalarid an “tulki dum lari”
- to ’q sariq rangli (s e r a n in g k u yish m a h su li) o s m o n to m o n c h o ’zilib turibdi. 1
to n n a alyum iniy o lis h u c h u n (te x n o lo g ik bog'liq) 3 8 k g d a n 4 7 k g g a c h a ftor sa r f
qilinadi, s h u n d a n 6 5 fo iz g a yaqin i a t m o s fe r a g a k o ’tariladi. K im yo s a n o a t i h a v o
h a v z a sin i zararli m o d d a la r g a o ’x s h a b stirol, fe n o l, a ts e to n , u g le ro d ok sid i, s e r a
d iok sid i, s e r a angid ridi, s e r o v o d o r o d , xlor v a ftor birikmalari bilan t ldiradi. Bu