Jahon arxivlari tarixi ko'rsatma doc

 

12- mavzu: Qadimgi Rimda ilk arxivlarning shakllanishi. 

Reja: 

1. Qadimgi Rim tarixi manbalari va arxiv ishining shakllanishi. 

2. Qadimgi Rim arxivlarida boshqaruv shakllari. 

3. Senat arxivi. Rim imperiyasi arxivlari.  

 

Darsning  maqsadi:  Talabalarda  ongida  qadimgi  Rim  tarixiga  oid  arxiv 

manbalarini  keng  ko’lamda,  kompleks  o’rganish  orqali  ularda  yangi  bilim  va 

ko’nikmalar hosil qilish.  

 

E’tibor  bering:  Qadimgi  Rim  tarixini  an’anaviy  xronologik  chegarasi  Rim 

shahrini barpo qilinishi 754–753 yillardan boshlanib, G’arbiy Rim imperiyasining 

qulashi 476 yil bilan tugallanashi. Rim tarixini o’rganishda turli xil manbalar: Rim 

va  Yunon  tarixchilarining  asarlari,  tabiiy,  ilmiy  va  badiiy  adabiyot,  huquqiy 

yodgorliklar, 

arxeologiya, 

epigrafika, 

numizmatika 

va 

papirologiya 

ma’lumotlaridan foydalanilishi.  

Qadimgi  Rim  tarixi  bo’yicha  moddiy  manbalar  xilma-xilligi.  Italiyaning 

paleolit va neolit davridan dalolat beradigan tosh qurollar, sopol idishlar, qoyatosh 

tasvirlari  mavjudligi.  Shimoliy  va  o’rta  Italiyada  etrusk  madaniyatiga  tegishli 

bo’lgan  sag’analar,  uy-joy  ibodatxona  qoldiqlari  topilganligi.  Rim  shahrining 

o’zida palatin, eskvilin  va boshqa tepaliklarda hamda  forumda ko’p sonli qabrlar, 

ibodatxona poydevorlari, ona bo’rining jez haykali, Serviy tulliy davridagi shahar 

devori  qoldiqlari  qazib  ochilganligi.  Italiyaning  boshqa  shaharlarida  ko’p  sonli 

arxeologik yodgorliklar mavjudligi.  

Moddiy madaniyat yodgorliklarida ba’zida yozuvlar ko’p bo’lganligi. Qazib 

ochilgan  inshootlardan  etrusk,  latin,  yunon  yozuvlari  topilgan.  Bu  yozuvlar  bino 

devorlari,  sopol  idishlarda  va  toshlarga  bitilganligi.  Rim  tarixi  bo’yicha  eng 

qimmatli  manbalardan  biri  bu  yozma  adabiyotdir.  Er.  avv.  III  asrdan  boshlanib 

---

Rim  xalqaro  siyosatda  yetakchi  rol  o’ynashi  bilan  uning  tarixi  to’g’risida  boy 

ma’lumotlar to’plana boshlanishi.  

Er.  avv.  II  asrda  Polibiy  kabi  yunon  yozuvchilarining  asarlari  Rim  tarixini 

o’rganishda  katta  ahamiyatga  ega  bo’ldi.  Rimdagi  fuqarolar  urushi  davri  Gay 

Sallyustiy  Krispning  tarixiy  monografiyalarida  aks  etishi.  Rim  respublikasini 

so’ngi  davridagi  yirik  siyosiy  arboblar  Tsitseron  va  Tsezarning  asarlari,  ilk 

imperiya davrida Tit Liviyning Rim tarixi, eramizning I asrida Velley Patirkulning 

ham shu nomdagi asarlari yaratildi. Liviy tarixida Rimning ichki va tashqi siyosati, 

diniy hayoti to’g’risida boy ma’lumotlar berilganligi. Velley Patirkulning ikki jildli 

asarida Rim butun dunyo tarixi markazi sifatida tasvirlanganligi.  

Er.  avv.  I  asr  so’ngida  Rimda  yashagan  yunon  galikarnaslik  Dionisiyning 

“Rim  qadimiyatlari”  nomli  20  kitobida  Rimning  ilk  etnik,  ijtimoiy-siyosiy, 

madaniy  tarixi  batafsil  tasvirlanadi.  Bu  kitoblardan  9  tasi  to’la  saqlanib  qolgan 

bo’lib, er. avv. 442-yilgacha bo’lgan voqealar bayon qilinishi.