Jahon adabiyoti



Download 423,25 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/3
Sana13.01.2022
Hajmi423,25 Kb.
#358659
1   2   3
Bog'liq
1-Mavzu-2

Ey, dunyodagi har narsani bilguvchi

Ey, dengizlarni anglovchi, tog’lardan o’ta 

olguvchi. Ey, yovlarni yenguvchi do’stlari 

bilan, 

Ey, aql-zakovat, bilimi 

bilan Siru asrorlarni ko’ra 

bilguvchi! 

Bizga to’fongacha bo’lgan kunlardan 

xabarni berdi, Uzoq safarga chiqdi, lekin 

xorib qaytdi u. 

Turmush  mashaqqatin  yozdi 

toshlarga. Unugni devorlar bilan 

o’radi.Muqaddas 

Ennaning 

nurli ombori 

Devor qo’ng’iralarin ko’r, misdan yasalgan 

go’yo. Ko’tarmaga qara tengi yo’q 

uning…… 

Hamma insonlardan buyuk inson u. 

Bu ta’rif qahramon chindan bilguvchi – Gilgamish ekanligiga shubha tug’dirmaydi. 

4.

 

Doston  qahramonining  asl  ismi  Bilgadir.  Mish  esa  o’sha 



davrdagi  bobil,  xett,  ossuriy  xalqi  o’rtasida  taniqli  kishilar  va  afsonaviy 

qahramonlarga  nisbatan  keng 

qo’llanilgan  bir  belgi.  Mish  ko’proq  turli  janglarda 

g’olib kelgan, umuman, bahodir, pahlavon kishilarning nomidan keyin ishlatilgan.  Mish 




turkiy xalqlar o’rtasida yaratilgan ayrim qahramonlik eposlarida, masalan, «Alpomish», 

«Kuntug’mish»  dostonlarida  yoki  Yusuf  Xos  Hojibning  «Qutadg’u  bilig»  asarida  o’z 

qadimiyligini  to’la  saqlagan  (O’gdilmish,  O’zg’urmish).  Bizning  milodimizda  ham  turk 

xoqonlari orasida  Bilga  va  mish  nomi  bilan  atalganlari  bor.  Masalan,  VII-VIII  asrlarda 

yashagan  turk  xoqonlaridan  birining  nomi  Bilgadir.  U  732  yilda  vafot  ettan  va 

turkiylarning mamlakatiga 20 yil xoqonlik qilgan. Yoki Oltin O’rda xoni To’xtamish nomida 

shunday belgi mavjud. 

5.

 



Doston qahramonining nomi Gilgamish hamda Bilgamis shaklida 

qo’llanilgan. 

«s» va «sh» harflarining almashinuvi turkiy xalqlar tilida saqlangan. Masalan, 

qirg’izlarning  «Manas»  eposi  «Manash»  deb  ham  yuritilgan.  «s»  va  «sh» 

almashinuvi, xususan, hozirgi qozoq tilida keng ishlatiladigan hodisadir. 

6.

 



«Gilgamish» dostonida xudolar obrazi yaratilgan. Gilgamish madad 

so’raydigan Quyosh xudosining nomi O’tu. Gilgamish o’rmonga jo’nash oldidan 

osmonga qo’llarini cho’zib, unga iltijo qiladi: 

O’tu, men toqqa ketyapman, sen mening yordamchim bo’l! Toqqa 

kedr kesmoqqa boryapman, sen mening yordamchim bo’l! 

Dostonning  akkad  nusxasida  Quyosh  xudosi  Shamash  nomi  bilan 

berilgan. O’tuning turkiy tilga yaqin tomonlari bor. Birinchidan, O’tu ma’lum 

ma’noda o’tni, issiqlikni, haroratni anglatadi. Quyosh shunday xususiyatga ega. 

Ikkinchidan,  turkiylar  islom  diniga  qadar  ko’kka,  osmon  jismlariga 

sig’inishgan.  Ya’ni,  Ko’k  tangri  turkiylarning  muqaddas  dinidir  yoki 

massagetlarning  yagona  xudosi  quyoshdir.  Shu  sababli  Quyosh  turkiylar 

uchun muqaddasdir. Eng qadimgi davrlardan Yusuf Xos Hojibning «Qutadg’u 

bilig»  asarigacha  Quyosh  turkiy  xalqlarning  adabiyotida  (so’nggi  davr 

adabiyotlarida ham) yaxshilik, ezgulikning muqaddas obrazi sifatida ko’rindi. 

Ko’kni  ulug’lash,  ko’kni  tangri  deb  tushunish  barcha  turkiy  xalqlarga  xos 

xususiyatdir. Masalan, qadimgi buryat va mo’g’ul mifologiyasida ham boqiy Ko’k 

osmon – Xuxe Munxen tengri insonni qo’riqlaydigan kuch sifatida tasvirlangan. 

Bu esa shumer mifologiyasidagi osmon xudosi An, Oy xudosi Nannar va boshqa 

sayyoralar to’g’risida berilgan tasvirlarga mushtarakdir. 

«Gilgamish»  dostonida  va  shumer  mifologiyasida  O’tnapishtim  obrazi 

uchraydi.  Rivoyat  qilishlaricha,  dunyoni  to’fon  bosganida  faqat  diyonatli 

O’tnapishtimdan boshqa  odamlar  halok  bo’ladi.  U  xudo  Enkining  maslahati 

asosida hamma joyi bekitilgan quti  yasab,  oilasi  va  xizmatkorlari  bilan  omon 

qoladi  (bu  rivoyat  turkiylar  otasi  Nuhning  kemasini  ham  eslatadi).  Dunyoda 

bir  kishi  ham  sog’-salomat  qolmagan  to’fondan jon  saqlash balo-qazolardan 

toblanish belgisidir. Bunday odamlarga nisbatan hozirda ham «o’tta yonmas», 

«olovda  pishgan»  iboralari  qo’llaniladi.  O’tna  pishdim  nomi  o’zbek  tilidagi 

«o’tta pishmoq»ning ma’nosiga yaqin anglashiladiki, bu qahramon harakatiga 

mos tushadi. 

Shumerlar  osmon  davlatida  yashaydigan  xudolarni  sut,  non,  kiyim–

bosh bilan ta’minlash zarur deb tushunadi. Shu sababli donishmandlik xudosi 

Enki  loydan  odam  yasaydi.  Bu  shumerlar  edi.  Gilgamish  ham  loydan 




yasalgan.  Odamlar  osmondagi  o’z  rahnamolariga  sig’inishi,  ularga  zaruriy 

narsalarni tayyorlab berishi va buning uchun mehnat qilishi kerak edi. Shumer 

xalqining mifologiyasidagi bu ta’limot Ko’k tangri dini  haqidagi  tushunchadan 

uzoq emas. 

Shumerlarning «Gilgamish» ruhidagi yana bir qahramonlik eposi Etana 

nomi  bilan  bog’lanadi.  Etana  ham  Gilgamish  singari  inson  umrini 

yashartiradigan mo’jizaviy o’tni qidiradi. U o’tni axtarib,  burgutning bo’yniga 

minadi, osmonning o’n to’rtinchi qavatiga ko’tariladi. Etana pastga qaraydiyu, 

yuragi uvishib ketadi. Yer sira ko’rinmas edi. Shunda vahimaga tushib, qo’lini 

burgutning  bo’ynidan  olib  yuboradi  va  yerga  qulaganicha,  halok  bo’ladi. 

O’zbek tilida «etana polvon», «etanasi chiqib» kabi birikmalar, kinoyali gaplar 

yo’q  emas.  Bu  so’zlarning  ma’nosi  shumeriylar  qahramoni  Etana  polvon 

harakatiga yaqinligi bilan e’tiborni tortadi. 

Etana  haqidagi  dostonning  asosiy  voqyeasi  insonning  burgutga  minib 

uchishidir.  Qushlar  yordamida  osmonga  parvoz  etish  voqyealari  qadimgi 

turkiy  eposlarda,  jumladan,  «Go’ro’g’li»  turkumidagi  dostonlarda,  «Semurg’» 

afsonasida  yoki  Nosiriddin  Rabg’uziyning  «Qissasi  Rabg’uziy»  asarida 

tasvirlangan. 

Shumer  xalqi  jahon  antik  adabiyotining  birinchi  asoschisidir.  Bu 

xalqdan  bizgacha  ko’plab  lirik  she’rlar,  masallar,  xudolar  sha’niga  bitilgan 

qasidalar yetib kelgan. 

Shunday qilib, shumer adabiyoti tilini, asarlarida aks etgan diniy ta’limot, urf – 

odatlarni keyingi asrlarda yashagan turkiy xalqlarga o’xshashlik tomonlar bor 

deb hisoblash mumkin. 



 

 

Download 423,25 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish