Жаббаров, Юсупов

§22. IDEAL GAZ QONUNLARI 
 
Reja:  
1.  Gazning tuzilishi va uning fizik xossalari. 
2.  Boyl-Mariott qonuni. 
3.  Gey-Lyussak qonuni. 
4.  Sharl qonuni. 
 
Tayanch iboralar: Hajm, bosim, kuch, molekula, harorat, koeffitsiyent, silindr, 
grafik, o’zgarmas. 
 
             Tabiatda  jismlar  har  xil  gaz,  suyuq,  qattiq,  plazma  va  Boze-Eynshteyn  
kondensat  agregat  holatlarda  bo’lishi  mumkin.  Molekulyar  fizika  bo’limida 
moddalarning  xossalarini  o’rganish  odatda  gazlardan  boshlanadi.  Gazlar  shartli 
ravishda  ideal  va  real  gazlarga  bo’lanidi.  Gazlarning  xossalarini  o’rganish  ideal 
gazlarning xossalarini o’rganishdan boshlanadi. 
            Agar gaz quyidagi shartlarni qanoatlantirsa, bunday gazga ideal gaz deyiladi: 
1.  Gaz  molekulalari  elastik  sharlardan  iborat  bo’lib,  moddiy  nuqtalar  deb 
hisoblanadi. 
2.  Molekulalar orasida ta’sir kuchlari hisobga olmaydigan darajada kichik. 
3.  Molekulalar  o’rtasida  ta’sir  kuchlari  faqat  ular  o’zaro  to’qnashgan  paytda 
yuzaga keladi. 
4.  Molekulalarning to’qnashishlari markaziy va mutloq elastik deb qaraladi. 
 Shunday qilib, ideal gaz modeli yetarlicha siyraklangan va past bosimga ega gaz 
deb tasavvur etiladi. Har xil mamlakatlarning ko’p sonli olimlari ideal gazlarning 
xossalarini  o’rganib  o’zlarining  qonunlarini  ochganlar.  Ular  Izotermik,  izobarik, 

---

85 
 
izoxorik, jarayonlar bilan bog’langan. Ularga Boyl-Mariott, Gey-Lyussak va Sharl 
qonunlari misol bo’ladi.