J. X. Ism ailova- ’zrfa, ’zbekiston tarixi davlat muzeyi direktori, tarix fanlari

---

O lZ B E K IS T O N R E SPU B L IK A SI 
O L IY VA 0 ‘R T A M AXSUS T A ’L IM V A Z IR L IG I
T O S H K E N T D A V LA T P ED A G O G IK A U N IV E R S IT E T I
R o‘yhatga olindi: BD -5110600-3.03
201 & - y i l ^ ” 
0 i
A R X E O L O G IY . E T N O L O G IY A
FAN D A STU R I
B ilim so h asi: 
100000- 
Gumanitar
T a ’lim sohasi: 
110000 - 
Pedagogika
T a ’lim y o 4nalishi: 
5110600 - Tarix o ’qitish metodikasi
T o sh k en t - 201

---

r
Fan dasturi Oliy va o ‘rta m axsus, kasb-hunar ta ’iimi y o ‘nalishlari bo ‘yicha 
0 ‘quv-uslubiy birlashm alar faoliyatini M uvofiqlashtiruvchi K engashning 201 ^-yil 
" ^ ” ° ^
dagi 
Jf
___ -sonli bayonnom asi bilan m a’qullangan.
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy v a o ‘rta m axsus ta ’lim vazirligining 201^-yil 
” 
° & 
dagi ? ^ V -sonli b u y ru g ‘i 
bilan m a’qullangan fan dasturlarini 
tayanch oliy ta ’lim muassasasi tom onidan tasdiqlashga rozilik berilgan.
Fan dasturi N izom iy nom idagi T osh k en t d avlat pedagogika universitetida 
ishlab chiqildi.
T u z u v c h ila r:
K a r im o v a
D.O . 
N izom iy nom idagi T D PU “0 ’zbekiston tarixi va tarix o ’qitish 
m etodikasi” kafedrasi tarix fanlari b oyicha falsafa doktori 
A ta d ja n o v Sh. - TDPU, “0 ‘zbekiston tarixi va tarix o ‘qitish m etodikasi” 
kafedrasi dotsenti
R a x m a tu lla e v a A. - TDPU, “0 ‘zbekiston tarixi va tarix o ‘qitish m etodikasi” 
k afedrasi katta o ‘qituvchisi, t.f.n.
T a q r iz c h ila r :
J.X .Ism ailova- 0 ’zRFA, 0 ’zbekiston tarixi davlat muzeyi direktori, tarix fanlari 
doktori, profassor
A .A .M usakayeva - 0 ’zRFA, 0 ’zbekiston tarixi davlat m uzeyi b o ’lim boshligi, tarix 
fanlari nom zodi
Fan dasturi N izom iy nomidagi T oshkent davlat pedagogika universiteti o ‘quv-
uslubiy K engashida k o ‘rib chiqilgan v a tavsiya qilingan (201__- yil 
__
__________ dagi __ -sonli bayonnom asi)

---

F »
I.  q u v fa n in in g d o lzarbligi v a oliy kasbiy t a ’lim dagi o 'r n i
“A rxeologiya. Etnologiya” fanlari predmeti, maqsad va vazifaiari. moddiy 
va m a’naviy madaniyat, ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy jarayonlar taraqqiyotining 
ilmiy vaam aliy ahamiyati kabi m asalalar ushbu dasturda ochib beriladi. Dasturda 
tarixning hali yozuv kashf etilmagan va yozm a m anbalar asosida yoritish mumkin 
b o ‘lm agan 
davrlarini 
arxeologik manbalar asosida organish, 
shuningdek 
dunyodagi 
qadimiy 
sivilizasiyalaming 
rivojlanishi, 
eng 
qadimgi 
tarixni 
davrlashtirish masalalari, kishilik jam iyatining paydo b o ‘lishi, odamzodning 
dastlabki m ehnat qurollari, m ashg‘ulotlari, makonlari, uning qadimgi davr, o ‘rta 
asrlar davri tarixi va madaniyatini o ‘rganish masalalari ilgari surilgan.
E ng qadim gi davrlaridan to o ‘rta asrlargacha boMgan bosqichda rivojlanib 
borish jarayonlarini, muhim ijtimoiy, iqtisodiy, mafkuraviy va etno-madaniy 
hayotga doir tafsilotlarini m oddiy m anba materiallari asosida talabalarga 
tushuntirish orqali ularda moziyga hurmat, Ona-Vatan va uning xalqiga mehr- 
m uhabbat, istiqlol  oyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash va yosh avlod onggi, 
dunyoqarashida bu tuvg‘ularni shakllantirishdan iborat.
Jahon xalqiari, shuningdek, o ‘zbek xalqining qadimiy va boy tarixini 
m oddiy m anba obyektlari-arxeologik yodgorliklar: ilk odam larning yashagan g ‘or 
va ungurlari, k o ‘l va daryo irmoqlari b o ‘yida qad ko ‘targan ibtidoiy jam oa davri 
m askan va m anzilgohlari, qadimgi qishloq va shahar harobalari, m ozor-qo‘rg‘on 
va ibodatxona qoldiqlari, qadimgi irrigaciya inshootlari va m e’m oriy o b ’ektlarda 
arxeologik qazishm alar o ‘tkazish jarayonida to ‘plangan boy ashyoviy dalillar- 
arxeologik m ateriallam ing tavsifi va ilmiy taxlili asosida yaratilgan tarix haqida, 
ajdodlarim izning m adaniy merosi va mafkuraviy dunyosi haqida talabalarga 
chuqur bilim berishdan iborat.
Shuningdek, Etnologiya fani dasturi fanning tarixi, istiqboli, nazariy 
m uam m olari va m aktablari, madaniy antropologiya, sotsial antropologiya, etnos, 
etniklik, etnogenez, etnik tarix, etnomadaniy va etnosiyosiy jarayonlar, an'anaviy 
m oddiy, m a'naviy madaniyat, primordializm, kostruktivizm, neoevolyutsionizm va 
etnologiyadagi yangi kontseptsiyalami o‘rganadi. U nda dunyo xalqlarining 
antropologik, geografik, lingvistik va boshqa jihatdan klassifikatsiyasi, o ‘zbek 
xalqlari etnologiyasi tarixi va istiqboli, o ‘zbek xalqi etnologiyasi, klasifikatsiyasi, 
etnogenez m uam m olari va etnik tarixi, dunyo xalqlarining etnik shakllanishi, 
an'analari, 
urf-odatlari, 
diniy 
qarashlari, 
kiyim -kechaklari, 
oila, 
ijtimoiy 
m unosabatlar, xalq o g ’zaki ijodi, adabiyot, san'at, ta'lim, ja h o n xalqlari 
hunarm andchiligi m asalalari aks etgan. Etnologiya fanining asosiy tushunchalari, 
uning m uhim tadqiqot metodlari, ilmiy kontseptsiyalari va fani ilmiy gipotezalari, 
etnologiya fani tarixi bilan tanishtirishdan, dunyo aholisining zam onaviy etnik 
tarkibi v a etnik tarixi ham da turli tarixiy-geograflk m intaqalar b o ‘yicha joylashuvi, 
dunyo xalqlari an'anaviy m adaniyatining o ‘ziga xos jihatlarini keng ilmiy 
m ateriallar asosida yetkazishdan iborat mos bilim, k o ‘nikm a va m alaka 
shakllantirish, jahondagi xalqlam i, elatlam i yashash tarzini, etnik jihatdan xilm a 
xilligini o ‘rgatish, har bir xalqning o ‘zining muayyan diniy tasaw u rlari 
m avjudligini o ‘rgatish, jahon xalqlarini tabiiy geograflk joylashishini o ‘rgatish,
3

---

ja h o n xalqlarini xalq, elat sifatida tarqalishidagi o ‘xshashliklar m asalalarini tahlil 
qilish, jah o n d ag i O keaniya, Afrika. O siyo, A m erika xalqlari etnogenezini qiyosiy 
tahlil qilish nazarda tutilgan.
II. 0 'q u v fa n in in g m a q s a d i v a vazifasi
“A rxeoIogiY. E tnologiya” fanining m aqsadi va vazifasi sifatida tarixni, 
ibtidoiy davrlaridan to o ‘rta asrlargacha b o ‘lgan bosqichda rivojlanib borish 
jarayonlarini, ijtim oiy, iqtisodiy,siyosiy, m afkuraviy va m adaniy hayotga doir 
m uhim m asalalam i m oddiy m anba m ateriallari asosida talabalarga tushuntirish 
orqali u larda m oziyga hurmat, O na-V atan va uning xalqiga m ehr-m uhabbat, 
istiqlol 
g ‘oyalariga 
sadoqat 
ruhida tarbiyalash 
v a yosh 
avlod 
onggi, 
dunyoqarashida b u tu y g ‘ularni shakllantirish, ja h o n xalqlari, shuningdek, o ‘zbek 
xalqining qadim iy 
va boy tarixini 
m oddiy m anba o b ’ektlari-arxeologik 
yodgorliklar: ilk odam lam ing yashagan g ‘or v a ungurlari, k o ‘l v a daryo irm oqlari 
b o ‘yida qad k o ‘targan ibtidoiy ja m o a davri m askan va m anzilgohlari, qadim gi 
qishloq va shahar harobalari, m ozor-qo‘rg ‘on va ibodatxona qoldiqlari, qadim gi 
irrigaciya inshootlari va m e ’m oriy o b ’ektlarda arxeologik qazishm alar o ‘tkazish 
ja ra y o n id a to ‘plangan boy ashyoviy dalillar-arxeologik m ateriallam ing tavsifi va 
ilm iy taxlili asosida yaratilgan tarix haqida, ajdodlarim izning m adaniy m erosi va 
m afkuraviy dunyosi h aqida talabalarga chuqur bilim berishdan iborat.
“A rxeologiya.E tnologiya” fanini o ’zlashtirish jarayonida am alga oshiriladigan 
m asalalar doirasida talaba:
- qadim iy sivilizasiyalarining rivojlanishi, eng qadim gi tarixni davrlashtirish 
m asalalari, k ishilik jam iyatining paydo b o ‘lishi, odam zodning dastlabki m ehnat 
qurollari, m ash g ‘ulotlari, m akonlari, uning qadim gi va o ‘rta asrlar davri tarixi 
h am da shu davrlar ijtim oiy, iqtisodiy va m adaniy hayoti haqida; “E tnologiya” 
fanning tarixi, istiqboli, nazariy m uam m olari v a m aktablari, m adaniy antropo- 
logiya, sotsial antropologiya, etnos, etniklik, etnogenez, etnik tarix, etnom adaniy 
va etnosiyosiy jarayonlar, an’anaviy m oddiy, m a’naviy m adaniyat, prim ordializm , 
kostruktivizm , neoevolyutsionizm va etnologiyadagi yangi kontseptsiyalari haqida