J. X. Ishanov Irrigatsiya va suv muammolari ilmiy tadqiqot instituti doktoranti

MUHOKAMA VA NATIJALAR 

Tomchilatib  sug‘orish  tizimini  asosiy  elementlaridan  biri  bo‘lgan  hovuz 

(tindirgich). 

Hovuz-tindirgich

-  oqar  suv  tarkibidagi  loyqa  oqiziqlarni  ushlab  qolish  (suvni 

tindirish)  hamda  sug‘orish  uchun  zarur  bo‘ladigan  suv  zaxirasini  saqlash  uchun 

mo‘ljalangan inshoot. Bu inshootga irrigatsiya tarmog‘i ya’ni kanallardan suvni oladi 

va  suvdagi  loyqa  tindiriladi,  tindirilgan  suvni  nasos  qurulmasi  orqali  tomchilatib 

sug‘orish filtir qurilmasiga yuboradi [3]. 

Amudaryo  yuqori  qismi  Tojikiston  va  O‘zbekistonning  Avg‘oniston  bilan 

chegarasida  oqadi,  uzunligi  2540  km  havzaninig  maydoni  qariyb  465  ming  km2, 

shundan 227,3 ming km2  suv to‘playdigan tog‘li qismiga to‘g‘ri keladi, Amudaryo 

Afg‘onistonda  Hindukush  tog‘larining  shimoliy  yonbag‘ridan  4950  m  baladlikdagi 

muzlikdan boshlanadi. Amudaryoning asosiy suv rejimi uning yuqori, tog‘li qismida 

shakllanadi.  Bu  joyda  Amudaryo  tor,  ba’zan  chuqur  va  nishabi  katta  o‘zanda 

oqadi. O‘zan o‘rta hisobda har bir km ga 4 m dan (ayrim joylarda esa 10 m dan ham 

ko‘p)  pasayib  boradi.  Shu  tufayli  daryo  juda  tez  oqadi,  oqimning  tezligi  4—6 

m

3

/s.Amudaryo  daryosidan  suv  olib  qishloq  xo‘jaligi  extiyojlari  uchun  ishlatadigan 

viloyatlar  Surxnadaryo,  Qashqadaryo,  Buxaro,  Xorazim  va  Qoraqolpog‘iston 

Respublikasi xisoblanadi. Malumki, Amudaryo daryosining suv loyqa suv xisoblanib, 

bu daryodan suv oladigan kanalarning loyqaligi juda yuqori bo‘lganligi uchun kanllar 

tez  loyqa  o‘tiradi,  shuning  uchun  fermerlarimiz  tomchilatib  sug‘orish  tizimini 

qo‘lashga juda ko‘p muammolarga duch kelishgan va keshmoqda. 

Yuqoridagilarni  inobotga  olib  suv  olish  manbasidan,  tindirgichga  kelayotgan 

suvning  tarkibidagi  loyqalar  ekin  maydonini  sug‘orish  mavsumida  tindirgichni 

m’alum bir xajmini to‘ldiradi, loyqalarni tindirgichga kelayotgan hajmini kamaytirish 

---