J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari

kreditlarni olish va taqdim etish hamda kapital transfertlar orqali
t o ‘ldirish mustaqil rasmiy hisob-kitoblar balansini olish imkonini
beradi.
Rasm iy hisob, kitoblar balansi «S o f xatolar va o'tkazib yubo-
rishlar» moddani o ‘zi ichiga olgan. Nazariy jihatdan olganda har
bir bitim t o lo v balansida debet va kredit ko‘rinishida ikki marta
aks etsa ham, amaliyotda mazkur talab ba’zan bajarilmay qoladi.
A m alga oshirilgan bitimlar turli holatlar va m a ’lumotlarni hisob-
ga olgan holda har doim ham vaqt va sonli ko‘rinishda ifodalab
bo im ayd i. B a’zi iqtisodiy boyliklar oqim i statistik hisobdan chet-
da qolib ketishi m um kin, ayniqsa bunday holatlarga noqonuniy
ravishda amalga oshirilgan bitimlar misol b o ‘la oladi. Bunday
255

---

hisobdan qolib ketgan iqtisodiy oqimlarni faqat balansning jami
kredit va debet qiymatini hisoblagan holda aniqlash m umkin.
To‘lov balansi ikki yoqlama yozuv tamoyili asosida nolga
tenglashtiriladi. Bu esa, mamlakatning barcha qarzlari to'lanishi
kerakligini anglatadi. Sluming uchun joriy operatsiyalar hisobi-
dagi defitsit kapital va moliyaviy vositalar bilan operatsiyalar hi-
sobidagi ijobiy qoldiqqa teng boMishi lozim. Agar rezidentlar chet
elga mahsulotlar, xizrnatlar va aktiviarni sotishdan olingan da-
romadlarga nisbalan xorijiv mahsulotlar. xizrnatlar va aktiviarni
sotib olishga luVproq xarajat qilsalar, ya’ni rasmiy hisob-kitoblar
balansi defitsit bilan cliiqsa, ushbu taqchillikni (qarzdorlikni)
so'ndirish Markaziy bank tomonidan rasmiy xorijiy valuta za-
xiralarini qisqartirish liisobiga amalga oshiriladi (agar Markaziy
bank valuta kursini lartibga solib turish majburiyati bo‘lmasa).