J kamolov, II. Ismoilov

dq =  enSSdt,
6  4

---

/   = 
=  enSS 
d t
i
  =  ^   = 
enS§
 
(2.2)
e va  &  laming ko‘paytmasi har doim 
>0 bolganligidan tok maydon 
b o ‘ylab,  musbatdan manfiyga tom on yo‘nalgan b o ia d i.
Elektrotexnikada tok kuchining birligi uchun o ‘tkazgichning ko‘ndalang 
kesim yuzi  orqali bir sekundda  1  Kulon zaryad o ‘tishida hosil b o ig a n  tok
Q
kuchi  «amper»  (A)  deb  olingan,  y a’ni  Г/1   =  1—  =  \A   yozuv  ham
s
uchraydi  (1  A  ning  SI  sistemasidagi xozirgi  ta ’rifi  58-  §  da berilgan).
Tok zichligining birligi esa  j   =  1 —-  .
m
Agar 
q
 
o^garuvchan  b o lsa ,  har  ondagi  tok  kuchi  zichligi  har  xil
b o iib ,  u  j  = 
deb yoziladi.  SI  sistemada tok kuchi  va uning o lc h o v
dS„
birligini  belgilash  uchun  elektr  toklarining  m a lu m   uzoqiikdan  o ‘zaro 
elektrodinamik ta ’siri asosida belgilanadi.
Tajriba  asosida  Om  qonuni,  ya’ni  olkazgich  orqali  o ‘tayotgan  tok 
kuchi I  o ‘tkazgichdagi  elektr maydon  kuchlanganligi  YE ga proporsional 
deb  yozish  mumkin:
j = a E  
(2.3)
Bu yerda  cr  — elektr о ‘tkazuvchanligi olkazgichning tabiatiga bogliq, har 
bir  olkazgich  uchun  doimiy  kattalik.
Eiektr tokini,  ya’ni  elektr zaryad  o lish in i  elektr zaryadlar  ko'chishi 
deb  qarasak,  gazlarning  m olekular  kinetik  nazariyasidagi  k o ‘chish 
hodisalari  qonuni  kabi  д /  uzunlikdagi  o £tkazgichning  uchlaridagi 
potensiallar  ayirmasi  U b o ls a ,  uning  ko£ndalang  kesim  yuzi  A S  orqali 
A tvaqt  ichida o ‘tuvchi  ko‘chuvchi zaryad miqdori A q tubandagicha yoziladi:
j j
Aq  -  -cr —  AS At 
(2.4)
А/
Bu  tenglamadagi  minus  ishora  kuchlanishning  olk azg ich   uzunligi 
bo'vicha kamaya borishini koi^atadi.
5  - 
6  5

---

Bu  (2.4)  tenglamaning  har  ikki  tom onini  At ga  b o isak ,  /  = 
-
At
U  AC 
J -   U
— —о  —  
kelib  chiqadi,  buni  J  ~  д ; 
shaklida  yozib,  <7,Д /,Л £- 
A l 
1
cr AS
lam ing  qiymati  shu  o ‘tkazgich  uchun  doimiy  b olish in i  hisobga  olib, 
Om  uni  qarshilik,  ya’ni
1 
A/ 
о
=  R 
(2.5)
debbelgilagan.  Bu holda
cr  AS 
, 
U
! = J
 
(