J kamolov, II. Ismoilov

44-  §.  Gazlarda  elektr  toki
G az,  jum ladan,  metall  bug£lari  ham  normal  holatda  elektr  neytral 
atom va molekulalardan iborat b oiib, o ‘zlaridan elektr tokini o ‘tkazmaydi. 
Faqat  ionlashgan gazlargina elektr o lkazgich b o la  oladi.  Chunki ularda 
neytral  molekulalar va atomlardan tashqari elektronlar,  musbat va manfiy 
ionlar  ham   b o iad i.  Ionlar,  gazlarda  yuqori  tem peratura,  rentgen  va 
ultrabinafsha nurlari, radioaktiv elementlar va kosmik nurlari ta ’siri ostida, 
gaz atomlaming elektronlar va boshqa katta tezlikka ega bolgan elementlar 
va atom zarralari bilan to ‘qnashishlari natijasida hosil boiishi mumkin.  Bu 
vaqtda atom yoki molekulalaming elektron qobigldan bitta yoki bir nechta 
elektronlar ajralib chiqqan b o ia d i.  Bunday jarayon ionlanish deyiladi.  Bu 
ionlar va erkin  elektronlar gazni elektr o ‘tkazuvchan  qilib qo‘yadi.  XVIII 
asr  oxiridan  boshlab  Kulon  (1785),  Boyl  (1889)  lar  havo  orqali  elektr 
zaryadlarining  kamayishini  razrad  hodisalarini  tushuntira  boshladilar. 
Sistematik  bu  hodisalarni  o ‘rganish  XIX  asr  oxirida  ham  hali  nazariy 
asoslab berilmagan.
Ionlanish sharoit b o lm ay  qolishi bilan tezda musbat  va manfiy ionlar 
birlashib,  neytrallanadi.  Bu  hodisa  ionlar rekombinatsiyasi  deb  atalgan. 
Rekombinatsiya natijasida gaz yana elektr o lkazm ay kolishi  mumkin.
Ionlar  rekombinatsiyasi  yana  musbat  ionlarning  manfiy  ionlar bilan 
uchrashishda  ham   ro ‘y  beradi.  Faraz  etaylik,  hajm   birligidagi  gaz 
m olekulalaridan  vaqt  birligi  ichida  m  juft  (manfiy  va  musbat)  ionlar 
hosil b o lsin ,  rekombinatsiya bo lad igan  molekulalar soni  musbat  ionlar 
soni  n  va  manfiy  ionlar  soni  n  ga,  ya’ni  n2  ga  proporsional  b o ia d i, 
shuning uchun hajm birligidagi ionlardan vaqt birligi  ichida kamayayotgan 
ionlar soni an2 ga teng boiib (a — ionlarning rekombinatsiya koeffitsiyenti), 
vaqt  birligi  ichida qolgan  ionlar soni
1  16

---