J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov

T o‘la litsenziya
sh artno m asin in g m azm u n i sh u n d an iboratki, 
litsenziar b u tu n sh artn o m a m u d d ati davom ida kashfiyot (ishlab 
chiqarish siri)ga boMgan barcha huquqlami beradi. Bunda litsenziaming 
o ‘zi litsenziya predinetidan foydalanish huquqidan m ah ru m bo'ladi.

---

Bunday shartnom a, odatda, litsenziarning o ‘zi kashfiyotni mustaqil 
ravishda amalga oshirish va boshqa potensial xaridor bilan birgalikda 
tijorat ishlarini o'tkazish imkoniyatiga ega boMmagan hollarda tuziladi.
7.4. Xizmatlar bozori, ularning tovar sifatidagi
o ‘ziga xos xususiyatlari
Tovarlar, kapitallar, ishchi kuchi bozorlari bilan birga keng ko‘lamli 
xizmatlar bozori
ham mavjud. Unda muomalada b o ‘ladigan xizmatlar 
turlichadir. Shu bois, xizmatlar bozori torroq tarkibiy qismlarga ham 
b o ‘linadi. Odatda, bozordagi xizmatlarga quyidagilarni kiritishadi: 
transport, aloqa, savdo, moddiy-texnik ta ’minot, inaishiy, uy-joy va 
komm unal xizmatlari, moliya, fan, ta ’lim, sog‘liqni saqlash, fizkultura 
va sport, m adaniyat va s a n ’at, shuningdek, ax b orot-hisoblash, 
injenerlik-maslahat, yuridik, birja va vositachilik, ko‘chmas mulk bilan 
operatsiyalar o ‘tkazish, uskunalar ijarasi (lizing), marketing faoliyatini 
tashkil qilish, sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish va shu kabilar. Sanoati 
rivojlangan mamlakatlarda xizmatlaming yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 
70 %dan oshadi, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa — umuman olganda 
kamida 55 %ni tashkil qiladi.
Xizm atlaming tovar sifatida o ‘ziga xosligi quyidagilardan iborat. 
Birinchidan, ular asosan bir vaqtda ishlab chiqariladi, iste’mol qilinadi 
va saqlanmaydi. Shu munosabat bilan xizmatlar ishlab chiqaruvchi va 
iste’molchi o'rtasidagi bevosita aloqaga asoslangan bo‘ladi.
Ikkinchidan, xizmatlar savdosi tovarlar savdosi bilan o ‘zaro bog‘liq 
va unga ta ’sir ko‘rsatadi. Ayniqsa, xizmatlaming fan sohasiga taalluqli 
tovarlarga ta ’siri kuchli. Chunki bu tovarlar katta axborot ta ’minoti, 
texnik servis, maslahat xizmatlarini talab qiladi.
U c h in c h id a n , ichki m illiy x izm atlar sohasi m oddiy ishlab 
chiqarishga qaraganda davlat tom onidan xorijiy raqobatdan ko‘proq 
muhofazalangan b o ‘ladi.
T o ‘rtinchidan, odatdagi tovarlarga qaraganda xizmatlaming hamma 
turini ham tashqi savdoga jalb qilib b o ‘lmaydi. Bu ko‘pincha shaxsiy 
iste’molga kelib tushadigan b a ’zi xizmat turlariga taalluqli (masalan, 
kom m unal va maishiy xizmat turlari).
Injiniring misolida fantalab xizmat turlaridan eng m uhim va 
istiqbollilaridan birini ko‘rib chiqamiz.

---