J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov

7.3. Litsenziyaviy bitimlami tayyorlash, rasmiylashtirish
va ulardan foydalanish
Sherik bilan litsenziyaviy bitimni tayyorlashga kirishishdan oldin 
sotuvchi (litsenziar) katta hajmdagi tayyorgarlik ishlarini qilishi lozim.
Birinchidan, texnologiyani sotishning maqsadga muvofiqligini 
aniqlab olish kerak. Masalan, uni tashqi bozorda sotish quyidagi 
sabablardan kelib chiqishi mumkin:
— uni ichki bozorda sotishning iloji yo'qligi yoki foyda keltirmasligi;
— ushbu texnologiya bo'yicha tayyorlanadigan mahsulotni eksport 
qilishning iqtisodiy, siyosiy yoki boshqa jihatdan iloji yo‘qligi;
— ichki bozor hajmining kattaligi va uning kam ta ’minlanganligi.
I k k in c h id a n , m a h a lliy lits e n z ia r to m o n id a n ilm iy -te x n ik
ishlanmalar natijalarini patentlashtirish to ‘g‘risida qaror qabul qilingani 
va ularni patentli yoki patentsiz («nou-xau») litsenziya sifatida sotishdan 
o lin a d ig a n fo y d a a n i q la n g a n id a n s o ‘ng p o te n sia l x a r id o r la r
(litsenziatlar)ni topish lozim.
Amaliyotdan kelib chiqib, texnologiyani sotuvchining xaridoming 
foydasidagi ulushi odatda 10—35 % chegarasida bo‘ladi. Litsenziya 
to ‘lovining shakllari royalti va paushal toMoviardir.
Royalti —
davriy ravishdagi litsenziya to ‘lovlaridir (foydadan yoki 
litsenziyalanayotgan texnologiya bo‘yicha ishlab chiqilgan mahsulotni 
sotishdan olinadigan mablag‘dan to‘lanadigan to ‘lov). «Sof» ko‘rinishda 
yoki to'lovlarning boshqa turlari bilan aralash holda litsenziyaviy 
bitimlarning aksariyatida uchraydi. Uzoq muddatli bitimlarda odatda 
yillar bo'yicha kam ayib boradigan differensiatsiyalashgan foizlar 
q o ‘llaniladi. Sotuvlar ko‘payib borishi bilan foizlarning kamaytirilishi 
litsenziatni ishlab chiqarishni kengaytirish uchun rag‘batlantirish 
maqsadida qo‘llaniladi.

---