J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov

720
718
703
678
701
Bunda 3 va 6 oylik ma’lumotlar asosida, navbatdagi oyda kutilayotgan 
talab miqdori bashoratlangan. To'qqizinchi oy uchun hisoblangan oddiy 
o ‘rtacha miqdor haqiqatda erishilgan natijaga juda yaqin. Ushbu usulda

---

hisoblashning eng katta kamchilik tomoni bu — ko‘p miqdordagi 
davrlarga mansub bo‘lgan statistik m a’lumotlami kerak bo‘lishidadir. 
Qanchalik ko‘p davrga taalluqli m a’lumotlar foydalanilsa, kelgusi davr 
uchun bashoratlangan ko'rsatkichlarning ishonchliligi shuncha oshadi.
Solishtirma o‘rtacha usul. Oddiy o'rtacha usul bilan bashoratlash 
jarayonida barcha o‘tgan davrlarda erishilgan natijalar o‘ziga teng bo‘lgan 
salmoq asosida ishtirok etishgan bo‘lsa, solishtirma o‘rtacha usulda umumiy 
salmog‘i 100 %ga teng deb olinib, har biriga belgilangan salmoq kamayib 
borish tartibida taqsimlanadi. Masalan: so‘nggi o ‘tgan birinchi daviga — 
40 %; ikkinchi davrga — 30 %; uchinchi davrga — 20 %; to ‘rtinchi 
davrga — 10 % deb taqsimlash mumkin. Bu foizlami belgilashda har bir 
kichik biznes subyekti o ‘ziga m a’qul variantda tanlashi mumkin. Bunda 
nisbatan ishonchliroq natijalarga yuqoriroq foizlar belgilanadi. Solishtirma 
o‘rtacha usulda hisoblash quyidagicha amalga oshiriladi (7):
F,
= M - i + 
w
2A,_2 + w3A,_3
+ 
wHA,_„
(7)
bu yerda: w, — o‘tgan birinchi davrga ajratilgan salmoq ( / - 1 ); 
w2~
o ‘tgan ikkinchi davrga ajratilgan salmoq ( / - 2 ); 
wn —
o ‘tgan davrlar 
miqdori.
Masalan: 13-jadvalda keltirilgan 6—9-davrlardagi talab asosida 
navbatdagi davrni solishtirma o ‘rtacha sirg‘aluvchi usulda 10-oyni 
bashoratlasak, quyidagi natijaga erishamiz:
Fl0