J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov

2 . S o 'n g g i ikkinchi davr 
@ * (i-@ )' = 0 ,0 4 7 5
3. S o ‘n g g i u chinchi davr 
@ * (i - @)2 = 0 ,0 4 5 1
4. S o ‘n g g i t o ‘rtinchi davr 
@ * ( i - @ ) J= 0 ,0 4 2 9
Xizmat ko‘rsatish, ishlab chiqarish, savdo sohasidagi KBS lar 
aksariyat hollarda istiqbollashning eksponensial yoyish usulidan 
foydalanishadi. Ushbu usulni keng qo‘llanilishining asosiy sababi 
quyidagilardan iborat: aniqlilik darajasi yuqori; murakkab emasligi; 
hisob-kitoblarning kamligi; kam miqdordagi statistik ma’lumotlarni 
talab qilinishi va boshqalar. Eksponensial yoyish usulida bashoratlash 
uchun 3 hil m a’lum ot kerak bo ‘ladi: oldindan bashoratlangan 
ko‘rsatkich, joriy ko‘rsatkich, yoyish konstantasi (@). Ushbu konstanta 
bashorat bilan joriy natija o ‘rtasidagi yoyish darajasini belgilaydi. Bu 
konstantani tanlashda tovar talabining xususiyatlari muhim rol o‘ynaydi. 
Masalan: talabi bir maromda bo‘lgan mahsulotning haqiqatdagi sotilishi 
bilan bashoratlangan miqdor o ‘rtasidagi farq katta bo‘lmaydi va asosan 
5-10 %ga teng bo‘ladi. Agar, korxona ishlab chiqarish miqdorini keskin 
oshiradigan bo‘lsa, yoyish konstantasini ham ko‘paytirib 15-30 %ga 
tenglashtirish lozim.
Eksponensial yoyish tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega (8):
Ft = F,_{ + @ * ( A ^ - F , _ x)
(8)
Bu yerda, 
Ft — t
davrdagi eksponensial yoyilgan bashorat; 
F,_t
o ‘tgan davr uchun eksponensial yoyilgan bashorat; 
A , _ ~
o‘tgan 
davrdagi haqiqatdagi talab; @— yoyish konstantasi.

---

Ushbu tenglama navbatdagi davrga qilinayotgan bashoratni o ‘tgan 
davr bashoratidan farqini aks ettiradi. Agar, kichik korxona tovariga 
bo‘lgan talab bir maromda bo‘lsa va doimiy ravishda bashoratlanib 
kelinsa, eksponensial yoyish uchun ma’lumotlar yetarli darajada bo‘Jadi. 
Masalan: o ‘tgan davrdagi talabning bashorati 
F,_x
= 10500 taga teng 
bo‘lgan, haqiqatdagi talab 10000 taga teng bo'lsa, u holda eksponensial 
yoyish usuli bilan navbatdagi davr uchun hisoblanilgan tovar talabining 
bashorati quyidagiga teng: