J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov

1 Николас К.Сирополис. Управление малым бизнесом. М.: Дело, 1997 г. —273 с.
2 Голубков Е.П Основы маркетинга. Учебник. —М.: Ф и нпресс, 1999 г. —365 с.
5 Рубе В.А. Малый бизнес: история, теория, практика. —М.: Мысль, 2000 г.
9 1 - 9 2 - с .

---

vaffaqiyatlari ishlab chiqargan tovarlari va o ‘zaro munosabatlariga 
bog'liq»'.
Oraliq mahsulot ishlab chiqaruvchi KBSlar faqat yirik korxonalar 
bilan ishlaganligi sababli taqsimot kanallarini murakkablashtirishning 
hojati qolmaydi.
Demak, bunday KBSlarning taqsimot kanallari qisqa bo‘lib, ikki 
pog‘onadan (kichik va yirik korxona) iborat bo‘ladi. KBSlarning yirik 
korxonalar bilan hamkorlik qilishi bir nechta afzalliklarga ega: sotish 
miqdorining barqarorligi; konyunktura o‘zgarishini ta’sirining sustligi; 
risk darajasining pastligi. Shu bilan birga kamchiliklarga ham ega: ishlab 
chi-qarish nuqtayi nazaridan yirik korxonalarga «tobelik»; iqtisodiy 
ko‘r-satkichlarini yirik korxonanikiga bevosita bog‘liqligi; ayrim hollarda 
boshqa o‘xshash raqobatchi yirik korxonalar uchun ishlab chiqarishning 
taqiqlanishi.
Tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchi KBSlarning taqsimot kanallari 
oraliq mahsulot ishlab chiqaruvchilamikidan farq qiladi. Ular o‘z 
mahsulotlarini pirovard iste’molchilarga qanday yetkazishni o ‘zlari hal 
qilishadi. Ishlab chiqargan mahsulotlarini ulgurji, chakana savdo 
korxonalari yoki o‘z do‘konlari orqali sotishni mustaqil holda tanlashadi. 
KBSlar o‘z savdo kanallari orqali sotishni ma’qul ko‘rishadi. Faqat shu 
yo‘l ularga eng ko‘p foyda keltiradi. Buning sabablari quyidagilar: 
xaridorlar bilan bevosita muloqot qilinadi; vositachilarga pul to‘lanmaydi; 
xaridorlarning didini va ehtiyojlarini tez bilib olish mumkin; ixtirolaming 
yarmidan ko‘pi xaridorlarning ehtiyojlari ta’sirida qilingan2.
Oraliq yoki tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchi KBSlarning 
taqsimot kanallari 3 pog‘onagacha bo‘lsa, foydali hisoblanadi. Buning 
sabablari: har bir b o ‘g‘inning qo‘shilishi narxni oshiradi; ishlab 
chiqarish miqdorining kamligi vositachilarni talab qilmaydi.
Mahsulot (Product). KBSlarning ishlab chiqarayotgan mahsulotlari 
turlicha. Lekin, umumiy xususiyatlari ham mavjud. Ulami shartli ravishda 
oraliq va tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish orqali KBSlar nisbatan 
uzoqroq muddatga ishlab chiqarishni barqarorlashtiradi. Buyurtmalar 
ham oldindan olinib, korxona o ‘z kelajagini bir muncha aniq belgilay 
oladi. KBSlarning ikkinchi guruhi — tayyor m ahsulot ishlab