J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

7. Qarorning shakli uning mazmuniga mos bo‘lishi lozim
. Bu talab 
qarorning mazmun jixatdan optimal ifodalash va texnologik rasmiylashtirish 
tomondan to‘g‘ri bo‘lishini ko‘rsatadi. 
Pedagog o‘zining kasbiy faoliyati davomida talabalarga yozma ish ham, 
og‘zaki vazifa ham, talabalar yozgan ishlarga (referat, kurs ishi, esse va 
xokazolarga) rezolyusiya (imzo) qo‘yib ham vazifalar, ko‘rsatmalar beradi.Undan 
tashqari ko‘pincha u rektorat yoki dekanat topshiriqlarini ham talabalarga etkazadi. 
Qabul qilinadigan qaror, beriladigan vazifaning shakliga kelsak,biz qarorni ifoda 
etuvchitil haqida to‘xtashimiz kerak. Gapni ko‘paytirish, uni turli-tumankerak-
kerakmas elementlar bilan to‘ldirish, qiyinlashtirish zararli. Ortiqcha gap ayni 
vazifani yaxshi tushunishga xalaqit beradi.Tinglovchining ensasi qotadi. 
Qarorni izox qilish qisqa, aniq, konkret va lo‘ndabo‘lishi kerak. Agar qaror 
katta xajmda bo‘lsa uni bir necha kichik qismlarga bo‘lim tushuntirish maqsadga 
muvofiq bo‘ladi. Fikrni ifoda qilishda tushunarli tilda gapirish lozim. Maxsus ibora 
va terminlarni ko‘p ishlatish ham foyda beravermaydi. Aniqlik, oddiylik, 
talabchanlik, xushmuomalik, til xamsuxanligi, qarorning mazmuni va shakli 
mosligi ifodalanishi lozim. 
4. Qarorning shakllanishi va amalga oshirilishi. 
Mantiqiylik, ketma-ketlik nuqtai nazaridan har qanday qarorning 
shakllanishini uchta nisbatan mustaqil xaraktlar majmui sifatida ko‘z oldimizga 
keltirishimiz mumkin. Ular: muammo (vazifa) va muammoli vaziyatni aniqlash, 
muammo bo‘yicha echim variantlarini ishlab chiqarish, eng to‘g‘ri echimni tanlash 
va qarorni qabul qilish. 
Muammoli vaziyat o‘zining murakkabligi, to‘xtovsizligi, jo‘shqinligi, 
noaniqligi va nizoliligi bilan xarakterlanadi. Vaziyatning murakkabligi uning 
tarkibini tashkil qiluvchi elementlarining ko‘pliligidan. CHunki ularning barchasini 
inobatga olish kerak. To‘xtovsizlik (jo‘shqinlik) undagi elementlarning 
o‘zgaruvchanligidan. Muammoli vaziyat natijasida bo‘layotgan o‘zgarishlarni, 

---

274 
qaror shakllanayotganda ham qabul qilina yotganda ham oldindan bilish mumkin 
emas, bu esa uning noaniqligingini ko‘rsatadi. Muammo paydo bo‘lib uni qanday 
xal qilish kerak degan fikr tug‘ilgandan keyin, qo‘shimcha ma’lumot yig‘ish 
zarurligi ma’lum bo‘ladi. Bu qo‘shimcha ma’lumot muammoli vaziyatdagi 
noaniqlikni iloji boricha kamaytiradi. 
Muammoli vaziyatni anglashda e’tiborga nafaqat bor va bizga ma’lum 
jixatlar olinadi. SHu bilan birga vaziyat qanday rivojlanishi mumkinligini 
ko‘rsatadigan jixatlari ham o‘rganiladi. Vaziyatni prognozashtirish (oldindan aytib 
berish) u bo‘yicha etmayotgan, lekin kerak bo‘lgan ma’lumotlarni aniqlash, va 
bo‘lajak vaziyat modelini qurish bilan xarakterlanadi.