130
Ba’zi hollarda investor foiz to‘lovi o‘rniga boshqa yangi
obligatsiyani olishi ham
mumkin. Lekin bunday obligatsiyalar investorlar tomonidan ko‘p talab etilmaydi.
Evroobligatsiyalarning asosiy qismi fiksirlangan foiz stavkali oddiy obligatsiyalar
hisoblanadi, ularning to‘rtdan bir qismi emitent bilan muddatidan oldin so‘ndirishga
kelishilgan obligatsiyalardir. Evroobligatsiyalarning asosiy qismi nominali bo‘yicha,
yoki kichik mukofot, yohud nominaliga nisbatan diskont (chegirma) bilan chiqariladi.
“Nol” kuponli obligatsiyalar bundan mustasno.
Evroobligatsiyalarni so‘ndirish
nominali bo‘yicha amalga oshiriladi. Ikki
valyutada denominatsiya qilingan obligatsiyalarni so‘ndirish nominalidan farqli
ravishda
boshqa valyutada amalga oshirilishi mumkin. to‘lov muddati kelganda “heaven and hell
bonds” sharoitida kelishilgan kurs va “spot” kurs o‘rtasidagi farqqa bog‘liq ravishda
so‘ndiriladi. Nazariy jihatdan qaraganda, so‘ndirish summasi 2
barobarga ortishi yoki
“nol” qiymatga ega bo‘lishi mumkin. So‘ndirish qiymati ma’lum bir indeksga bog‘lab
qo‘yiladi. Masalan “bull-bear issue” holatida so‘ndirish qiymati aktsiyalar kursiga bog‘liq
bo‘ladi. Agar obligatsiyalar ikki
transh
14
da chiqarilsa “buqa transhi” (bull tranche)
holatida so‘ndirish summasi indeksning ko‘tarilishi
bilan ortib boradi, “ayiq transhi”
(bear tranche) holatida esa indeksning pasayishi bilan ko‘payadi. Obligatsiyalar
qiymatining indeksatsiyasi ma’lum bir tovar indeksiga nisbatan yoki mahsulot narxiga
nisbatan amalga oshirilishi mumkin. Lekin bunday holat amaliyotda kam uchraydi.
Obligatsiyalar muddati tugaganda so‘ndirish fondi hisobiga, yoki fond tomonidan ularni
qaytarib sotib olish orqali yagona summa bilan so‘ndiriladi. So‘ndirish
fondidan
foydalangan holda qarz muddati tugaguncha har yili obligatsiyalarni ma’lum bir qismini
so‘ndirish emitent zimmasida turadi. Qaytarib sotib olish fondidan foylanilganda
obligatsiyalarning bozordagi narxi nominalidan past bo‘lsa,
emitent kelishilgan
miqdordagi obligatsiyalarni bozordan qaytarib sotib olishga majbur. So‘ndirish fondi
odatda obligatsiyalar emissiyasidan so‘ng bir necha yildan
keyin faoliyat yurita
boshlaydi, qaytarib sotib olish fondi esa 3-6 oydan keyin o‘z faoliyatini yuritadi.
14
Транш (французча “tranche” сўзидан олинган бўлиб, қисм, бўлак деган маъноларни англатади) – дастлабки
чиқариш
санасига мос келмайдиган, муомала муддати даврида ихтиёрий санада чиқарилиши мумкин бўлган ва
умумий эмиссия ҳажмига кирувчи қимматли қоғозлар эмиссиясининг маъмум бир қисми. Халқаро ёки келажакда
бозор коньюктурасининг яхшиланиши ҳисобига, ёҳуд турли мамлакатлар ссуда бозорига қарзларни жойлаштириш
учун чиқариладиган қарз облигацияларининг серияси ёки қисми.