Ж арро ҳ ли к стоматологияси пропедевтикаси

Этиологияси. У ткир йирингли периоститлардаги йиринг 
текш ирилганда стрептококк ва стафилококкнинг ҳар хил турлари, 
грамм усбат ва грамманфий таёқчалар ва айрим ҳолларда чиритув- 
чи бактериалардан иборат аралаш микрофлора топилади.
П атогенези. У ткир йирингли периостит ўткир ёки сурункали 
периодонтитнинг ўткирлаш уви, ш улар жумласидан маргинал (че­
ка) периодонтитнинг асоратидир. Бу жараён тиш ларининг кийин 
чиқиш ида, радикуляр кисталар йиринглаганда, ретенцияланган ёки 
ярим ретенцияли тиш лар яллигланиш ида, одонтомада, пародонт 
касалликларида вуж удга келади ва тиш ларини консерватив даво- 
лаш ни муш куллаш тиради.
Баъзан касаллик тиш олиш жараёнида етказилган шикастла- 
ниш натижасида ёки операциядан кейин инфекция кучайганида 
ривожланади. 
О рганизмни совук олдириш, толиқиш , 
стресс 
вазиятлари ҳисобланган умумий салбий омиллар яллигланиш
жараёни ривож ланиш ига ш ароит тугдиради.
108

---

Ў ткир 
ва 
ўткирлаш ган 
сурункали 
периодонтитларда 
периодонтал оралиқца тўпланган йиринг тиш канали ёки милк 
чўнтаги орқали таш қарига чиқиш им конига эга бўлмаса, экссудат 
периодонтдан суяк усти пардаси том онига тарқала бош лайди. И н ­
ф екция альвеоланинг ком пакт пластинкасидан майда теш иклар 
оркали, озиқлантирувчи каналлар ва остеон каналлари бўйича ёриб 
чиқади. Ш унингдек м икроорганизмлар периодонтдан суяк усти 
пардасига лимф а том ирлари бўйича ҳам тарқалиш и мумкин.
П атологик анатом иясн. Суяк усти пардасида ўткир жараён 
ривож ланганда, унинг йўғонлаш уви, толаларининг титилиш и ва 
суякдан аж ралганлиги кузатилади. М икроскопик ж иҳатдан 
суяк 
қобиғи ва яқин турган ю м ш оқ тўқималар лейкоцитлар билан ин- 
ф ильтрацияланади, том ирлар тўлиш ади, стаз ва айрим ерларга қон 
қуйилиш и кузатилади.
Ш у билан бир қаторда бириктирувчи тўқима толалари ва то- 
мир деворларининг ф ибриноид ш иш уви кузатилади. С уякдан аж- 
ралган суяк усти пардасининг ички қатлами тезда эриб кетади, у 
билан суяк opacij таркибида талайгина нейтрофил лейкоцитлар 
сақловчи сероз - йирингли экссудат тўпланади.
С уяк қобиғининг ички том онида м икроорганизм лар атрофида 
лейкоцитлар тўпланиб, 
м икро-абсцесслар 
ҳосил 
қилади. 
Бу 
ўчоқлар ўзаро қўш илиб йирингли экссудатни ҳосил қилади. Э кссу­
д ат кўпайган сари суяк усти пардасининг аж ралиш и ш унча 
кен- 
гаяди.
Суяк қобигининг эриб кетиш и натиж асида яллигланган суяк 
усти пардаси бутунлиги бузилади ва йиринг м ассалари огиз 
даҳлизининг ш иллиқ пардаси 
остига 
йигилади. 
Суяк усти 
қобигининг теш илган ж ойида қон том ирлар деворлари қисман 
емирилади ва йирингли тром блар билан тўлади. Ў з ҳолига 
қолдирилса 5-6 кун ўтгандан сўнг, йирингли яра ш иллиқ пардани 
ёриб оғиз бўш лигига чиқади.
Суяк тўкимаси устида кечаётган йирингли жараён унинг ре- 
зорбциясини чақиради, илиқ бўш лиқлари ва озиқлантирувчи ка- 
налларнинг 
кенгайиш и 
ҳисобига 
ж ағ 
кортикал 
қаватининг 
ю пқалаш иш и ва хатто унда емирилиш ўчоқлари ҳосил бўлиш и ку­
затилади. Суяк усти пардаси (периост) ажралиш и ҳисобига суяк 
кортикал қатламининг қон билан таъм инланиш и бузилади ва 
баъзи жойлари некрозга учрайди.
109

---

Суяк 
қобиғи йирингли ярасининг чеккасидан суякнинг 
периостал ш аклланиш и 
кузатилади. Одатда янги, ёш суякнинг 
ҳосил бўлиш и болаларда, ўсмирлар, ёш, соглом кишиларда 
кузатилади. Бу морфологик ўзгариш лар жагнинг сурункали перио­
стита 
(остити) 
деб 
изоҳланади 
(Я.М. 
Биберман,
А .Г.Ш аргородский).