Изланувчилар online илмий-амалий

МУВОФИҚЛИКНИ БАҲОЛАШ ВА СЕРТИФИКАТЛАШТИРИШ 
СХЕМАЛАРИНИНГ ИҚТИСОДИЙ САМАРАДОРЛИГИ 
Солижонова Шоҳсанамбегим Валижон қизи, Абдураҳимов Улуғбек 
Иномжон ўғли, Йўлчиева Зулҳумор Насибулла қизи
ФарПИ талабалари 
 
Сертификатлаштириш бўйича ИСО таркибидаги қўмита томонидан 
тайёрланган ҳужжатда учинчи томон тарафидан амалга ошириладиган 
сертификатлаштиришнинг саккизта схемаси берилган 
Ҳозирги замон адабиётида ҳар бир сертификатлаштириш схемасининг 
афзаллиги ва камчиликлари таҳлил этилган. Буларнинг ичида энг мукаммал 
ва мураккаби бешинчи схемадир. Бу схема тўлиқ бўлганлиги учун уни асос 
қилиб олиб, ҳозирги замон халқаро сертификатлаштириш тизими 
яратилмоқда. 
Мамлакатимизда халқаро стандартлар талаблари асосида сифатни 
бошқариш тизимларини корхоналарда жорий этиш орқали ҳам ишлаб 
чиқариш жараёнларини бошқариш ва технологик жараёнларни доимий 
равишда таҳлил қилиш, назорат усулларини такомиллаштириш ҳамда ушбу 
назорат ҳисобида ишлаб чиқаришда зарурий ресурслардан оқилона 
фойдаланиш, хом-ашё ва тайёр маҳсулот учун харажатларни камайтириш 
шунингдек, корхона рақобатбардошлигини таъминлаш воситаси сифатида 
республикамиздаги фаолият юритаётган корхона ва ташкилотларни ҳар 
жабҳада ривожланишини таъминлайди. 

---

185 
1-расм. Сертификатлаштириш схемасини ташкил этиш. 
 
Сертификатлаштириш бўйича ишлар меҳнат сарфини ва нархини 
аниқлаш. Сертификатлаштириш бўйича ишлар меҳнат сарфини ва нар хини 
Ўзбекистон Республикаси Сертификаташтириш миллий тизимида Ўз РҲ 51 -
032-94 Раҳбарий ҳужжати асосида аниқланади. 
Сертификатлаштириш идораси сертификатлаштириш миллий 
тизимида лицезион шартнома асосида фаолиятини амалга оширади. Бунда 
сертификатланган сифат тизими ва ишлаб чиқариш, хизмат, жараёнлар ва 
маҳулотларни инпекцион нзоратини ўтказиш, аккредитланган синов 
лабораториялари (марказлар) вакиллари сертификат бериш ҳуқуқига эга.
Сертификатлаштириш идораси билан лицензион шартнома асосида 
корхона ва ташкилотлар мувофиқлик белгиси ва сертификатдан 
фойдаланиш ҳуқуқини олади. 
Сертификатлаштириш бўйича ишларни ўтказишга умумий тариф 
турлари (шартнома нархи) қуйидаги формула билан ифодаланади: 
Т=(С
1
+С
2
+С
3
+С
4
)(1+Р)+С
5
+С
6
+С
7
+С
8
+H+ҚҚС, 
(1) 
Бу ерда: 
С
1
– сертификатлаштири бўйича иларни бажарувчилар ойлик маоши, 
сўм; 
С
2
– ижтимоий суғурталашга тўлов (ажратма), сўм; 
С
3
– нафақа фондига тўловлар (ажратма), сўм; 
С
4
– харажатларга қопламалар (ижара, ёнилғи, энергия ва ҳ.к.), сўм; 
С
5
– бутловчи буюмлар ва материаллар нархи, сўм; 
С
6
– хизмат сафари харажатлари, сўм; 
С
7
– автотранспорт воситаларига тўловлар, сўм; 
С
8
– бошқа ташкилотларнинг хизматларига харажатлар, сўм; 
Р - норматив рентабеллик; 
H – фойда (даромад) солиғи ва қонунчиликка мувофиқ бошқа 
солиқлар; 
НДС- қўшимча қиймат солиғи, сўм. 

---

186 
Сертификатлаштириш бўйича ҳар бир иш тури учун ойлик маош 
қиймати қуйидаги тартибда аниқланади: 
- Ушбу иш бўйича тўлиқ жараёнлар рўйхатини тузиш; 
- ҳар бир жараённи бажариш учун зарурий ишчилар миқдори ва 
уларнинг малакасини ўрнатиш; 
- ҳар бир жараён бўйича ишларнинг меҳнат (ўртача меҳнат сарфи 
миқдори) сарфини ўрнатиш; 
- ишчилар лавозим маоши ва тариф ставкаларини ўрнатиш; 
- сертификатлаштиришнинг барча жараёнлари бўйича барча турдаги 
ишчиларнинг ойлик маошини суммасини аниқлаш. 
Фойдаланилган адабиётлар 
1. Исматуллаев П.Р., Максудов А.Н., Абдуллаев А.Х., Ахмедов Б.М., 
Аъзамов А.А. Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш. 
Дарслик - Тошкент.: ТДТУ. 2001. - 360б. 
2. Абдувалиев А.А. и др. «Основы стандартизации, метрологии, 
сертификации и управления качеством» Ташкент, НИИСПС, 2007. 
3. “Маҳсулот ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида” 
Ўзбекистон Республикаси қонуни 28 декабр 1993 й. 
4. Ўзбекистон Республикасининг 2009 йил 27 мартдаги “Техник 
жиҳатдан тартибига солиш тўғрисида”ги қонуни. 
5. Маҳсулотларни сертификатлаштириш қоидалари. №59 –сонли 2005 
йил 25 февралда «Ўзстандарт» агентлиги Бош директори буйруғи билан 
тасдиқланган, 2005 йил 18 мартда Адлия Вазирлигида р ўйхатга олинган 
№1458;