|
ПАССИВ ЙЎҚОЛИШЛАРСИЗ ДЕМПФЕРЛАР
1
М.Мамасодиқов,
2
М.Тожибоев
1
“Э ва А” кафедраси доценти,
2
М3-19 «ЭТЖ» гуруҳ магистранти
Инверторларда фойдали иш коэффициентини (ФИК) оширишда уларда
кечадиган энергия йуқолишларни ўрганиш ва аниқлаш мухим аҳамиятга эга.
Инверторларда куч элеменларида кечадиган энергия йуқолишларни учта
категорияга ажратиш мумкин, калитларнинг коммутация жараёнидаги
энергия йўқолишлар, электр ўтказувчанликдаги энергия йўқолишлар, статик
ва резистив энергия йўқолишлар.
Йўқолишларсиз демпфер ўзгаришларидаги энергияни қайта
йўналтирувчи восита бўлиб, имкон қадар таъминловчи манбани киришида
ёки чиқишида у тикланади. Энергияни айнан у ишлатиладиган жойга
юбориш жуда мухим, акс ҳолда у йўқолишларга айланиб қолади. Калит
узилишини ўтиш даври анча ўзгаришлар яратади. Бундай ўзгаришни асосий
сабаби энергия бўлиб, у чиқишдаги тўғрилагични ёқилишидан олдин паразит
ва магнит компотетларида сақланган.
201
Тўғрилагични тўғри тикланиш даври мобайнида уни занжири очиқ
бўлади ва ўзгарувчан токни ҳамма бўғимларида сақланган магнит энергия
кучланишни катта ўзгаришларни яратади.
Йўқолишларсиз пассив демпферда диод ишлатилади. dv/dt нисбати
разрядланган конденсатордан ўтказилади. Ўзгаришни секинлаш даражаси шу
демпферли конденсаторни сиғими билан аниқланади. Конденсатордаги
кучланиш ўтиш жараёнларини тугашидаги кучланиш билан тенглашганда,
конденсатор билан олинган энергия кейинги цикл учун керакли жойга
йўналтирилган бўлиши керак. Ҳар бир топология учун йўқолишларсиз
демпферлар яратилган бўлиб, улар кўпгина турли шаклларда берилган.
Химояланган трансформаторли бир транзисторли ўзгартиргич учун
йўқолишларсиз демпферларни шаклларидан бири 1-расмда келтирилган.
1-расм. Бир транзисторли тўғри ишловчи ёки тескари ишловчи
ўзгартиргич учун йўқолишларсиз демпфер.
Демпферли конденсаторда бошланғич ҳолатда – кучланишлар нолга
тенг. Очилишдаги ўтиш жараён даврида коллектор ёки калитлардаги
кучланиш кириш кучланишдан ортади, конденсатор энергияни қабул қилиб
заряд олади. Коллектордаги кучланиш “ер” даражасига қайтгунча
конденсатор заряд олади, кейин эса диод ва индуктор орқали р азряд олади.
Бу цикл такрорланади. Бу турдаги демпферни йўқолишлари қувватли МОП
транзистордаги бошқариш йўқолишларни эслатади.
Бундай ходисани камайтириш усулларидан бири чиқиш тўғрилагич
билан тўйинишли индикаторни кетма кет уланишидадир. Тўйинишли
индекатор бу индекатор бўлиб, уни ўзаги магнисил ва ортанол каби
материалларга тегишли квадратли магнитлаш эгри чизиғини кўрсатади.
202
Бундай материаллардан тайёрланган ўзакли индекаторлар юқори магнит
сингдирувчанликка эга ва чизиқли индуктивлик ҳарактеристикалар давридан
ўтиб, тўйиниш ҳолатига тез киради. Ҳар қандай вақтда тескари ток ўтганда,
ток кучи, ўрамлар ва магнит сингдирувчанлик билан аниқланувчи вақт
оралиғи учун индекаторлар сифатида ишлайди. Кейинчалик тўйиниш
ҳолатига кириб, бу индекаторлар контактларида қисқаради. Тўйинишли
индекаторни тарқалган ҳолати 2- расмда келтирилган.
Тўйинишли индекатор катта бўлмаган ўлчамларда бўлиши керак,
чунки тегишли чиқишдаги тўғрилагични тескари тикланишдаги кутилган
вақтга тенг вақт мобайнида индуктивлик ҳарактеристика ўзини кўрсатади
(20-30 нс). Агар кўрсатилган вақт кўп бўлса, чиқишдаги қувват бекордан
тушади. Бундан ташқари, бундай индуктивлик ҳарактеристикаси
тўғрилагични тўри тикланиш даврига таъсир қилади. Тўйинишли р еакторни
лойиҳалаш ўзак яратувчини лойиха берилганларини ишлатиш билан
бажарилиши яхши бўлади.
2 - расм. Тескари тикланишда йўқолишларни камайтириш учун тўйинишли
индукторни қўллаш.
Одатда занжирга индукторни ҳар бир қийматида таъминловчи
манбаани
умумий
ФИКни
ўлчаш
йўли
билан
уни
ишчи
ҳарактеристикаларини назорат қилиш лозим. Албатта, чиқишдаги
тўғрилагични тескари тикланиш вақтига таяниб, лойиҳалаш жараёни
итерактив «созланиш» билан тугалланади.
Фойдаланилган адабиётлар.
1.Бизиков
В.А.,
Обухов
С.Г., Чаплигин Е.Е. «Управление
непосредственными преобразователями частоты» М.: Энергоатомиздат,
2001 г.
203
204
Do'stlaringiz bilan baham: |
