Изланувчилар online илмий-амалий

ВАТАНИМИЗ ТАРИХИДАГИ ДАСТЛАБКИ ШАҲАРСОЗЛИК 
МАДАНИЯТИ 
Холмирзаев Нодиржон Низомжонович,
ФарПИ ижтимоий фанлар кафедраси ўқитувчиси 
 
Мамлакатимиз тарихида илк шаҳарлар дастлабки давлатчилик 
шаклланишида энг муҳим ва асосий омил бўлиб, хизмат қилган. Милоддан
аввалги II минг йилликка келиб қадимги Ўзбекистоннинг деҳқончилик 
воҳаларида ўтроқ қабилалар ривожланиб, аҳолининг алоҳида жойлашув 
тизими шаклланди. Ўзбекистон ҳудудларида дастлабки шаҳарларнинг пайдо 
бўлишида аҳолининг алоҳида жойлашув, ўтроқ деҳқончиликнинг 
ривожланиши, аҳоли зичлигининг юқори даражаси, ҳунармандчиликнинг 
тараққий этиши, ўзаро алмашинув, савдо-сотиқ ва маданий алоқаларининг 
кучайиши асосий омилларга айланди.
Милоддан аввалги III минг йилликнинг охир и - II минг йилликнинг 
бошларига келиб жамият ҳаётида содир бўлган ижтимоий-иқтисодий 
ўзгаришлар, Ўрта Осиё ҳудудларида дастлабки шаҳарларнинг пайдо 
бўлишига олиб келади.
Шаҳарларнинг аксарияти дастлаб қароргоҳлар ва манзилгоҳлар 
бўлган. Айримлари ибодатхоналар олдида, шунингдек қалъа ёки ўрда сифатида шаклланган. Илк 
шаҳарларда ҳунармандчилик қарор топган бўлиб, кейинчалик савдонинг ривожланиши натижасида 
савдо шаҳарлари вужудга келган
6
.
 
Шаҳар маданиятининг шаклланиши ҳам худди жамият тараққиётида 
бўлгани каби узлуксиз тараққиёт йўли билан ривожланган. Бу қонуниятга 
кўра шаҳарсозлик маданиятининг шаклланиши, узоқ, босқичма-босқич 
даврларни босиб ўтган.
Сўнгги изланишлар Ўзбекистон ҳудудида энг қадимги ша ҳ а р к ечк и
бронза даврида вужудга келган Жарқўтон қўрғони эканлигини кўрсатмоқда ва унинг келиб чиқиши 
Сополлитепа сингари милоддан аввалги II минг йилликга бориб тақаладиган шаҳаролди 
(протошаҳар) маданияти билан боғлиқлиги аниқланган. Бинобарин ушбу даврни илк шаҳарларнинг