Изланувчилар online илмий-амалий

 
ЭКОЛОГИК МЕНЕЖМЕНТНИНГ АСОСИЙ ПРИНЦИПЛАРИНИ 
ҚЎЛЛАШ АҲАМИЯТИ 
Юлдашева Нилуфар Абдувахидовна 
e-mail: nilush
[e-mail] 
иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори 
(PhD)
 
Фарғона политехника институти “Менежмент” кафедраси илмий 
даражали катта ўқитувчиси 
Экологик бошқарув - бу классик менежментнинг бир вариантидир, яъни 
бозор иқтисодиётидаги иқтисодиёт объектини режалаштириш, ташкил этиш 

---

268 
ва назорат қилиш функцияларини амалга ошириш орқали бошқарув 
шаклидир, аммо бунда барча ишлаб чиқариш функциялари, омиллари ва 
ишлаб чиқариш инфратузилмаси экологик хавфсизлик талабларига 
мослаштирилади. 
Атроф-муҳитни бошқариш мавжуд техник ва иқтисодий тизимда 
жиддий ўзгаришларни талаб қилмайди. Бу атроф-муҳитни консерватив 
бошқариш ёки корхонанинг экологик хавфсизлик муаммоларини ҳал 
қилишга тайёрлигининг биринчи босқичидир. Ташкилот тайёрлигининг 
ушбу босқичи мавжуд инфратузилмани миллий ва халқаро стандартлар, 
актлар, ресурсларни тежаш ва атроф-муҳитни бошқариш соҳасидаги 
талабларга мослаштириш орқали объектни иқтисодий бошқариш тизимининг 
мавжудлигини назарда тутади. 
Экологик менежментнинг асосий принциплари: 
- мавжуд технологияларнинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда 
экологик сиёсатни ишлаб чиқиш; 
- экологик йўналтирилган қарорлар қабул қилиш; 
- технологик жараённинг барча босқичларида (ҳаво ва сув сифатини 
доимий аниқлашдан тортиб, ҳайвонот олами ёки маҳаллий аҳолини биологик 
таҳлил қилишгача) экологик назоратни ташкил этиш ва объект атр офидаги 
атроф-муҳит ҳолатини кузатиш. 
Шу муносабат билан атроф-муҳитни бошқаришнинг устувор вазифалари 
қуйидагича белгиланиши мумкин: 
- хом ашё ресурслари ва энергияни тежаш; 
- чиқиндилар ва атроф-муҳитнинг ифлосланишини минималлаштириш; 
- ташкилот ишчилари учун хавфсиз меҳнат шароитларини таъминлаш; 
- эҳтимолий молиявий инвестицияларни ҳисоблаш учун экологик хавф 
даражаси ва режалаштирилаётган фаолият билан боғлиқ харажатларни 
баҳолаш; 
- ташкилотнинг "яшил" қиёфасини яратиш ва ходимларнинг экологик 
жавобгарлигини ошириш; 
- ташкилотнинг ишлаб чиқариш фаолияти ва ишлаб чиқариш жойлашган 
ҳудудда атроф-муҳитнинг ҳолати тўғрисида жамоатчилик ва жамоатчиликни 
хабардор қилиш. 
Умуман олганда, экологик менежментининг белгиларига, яъни атроф-
муҳитни бошқаришнинг анъанавий шаклларидан фарқини энг муҳим 
белгилари сифатида қуйидагиларга хосдир: 
- корхонанинг раҳбарияти томонидан экологик фаолиятнинг асосий 
принциплари, устуворликлари ва йўналишлари асосида экологик сиёсатни 
қўллаш; 
- изчил ривожлантиришга йўналтирилган аниқ экологик мақсад ва 
вазифаларнинг мавжудлиги; эришилган натижаларни баҳолаш кўрсаткичлари 
ва мезонларини белгилаш; 

---

269 
- мақсад ва вазифаларга мувофиқ атроф-муҳит соҳасидаги тадб ирларни 
самарали режалаштириш ва ташкил этиш; асосий ишлаб чиқариш ва 
экологик фаолиятнинг ўзаро боғлиқлиги; 
- барча ходимларни атроф-муҳитга жалб қилиш; экологик муаммоларни 
ҳал қилиш учун барча мавжуд имконият ва воситалардан максимал даражада 
фойдаланиш; 
- мустақил таҳлил қилиш ва эришилган натижаларни баҳолаш; экологик 
сиёсатни, мақсад ва вазифаларни мунтазам равишда кўриб чиқиш ва 
такомиллаштириш, натижаларга мувофиқ тадбирларни режалаштириш ва 
ташкил этиш; 
- экологик "шаффофлик"; фаолиятнинг экологик жиҳатлари билан 
қизиққан барча шахслар ва томонлар, актсиядорлар, инвесторлар, шер иклар, 
истеъмолчилар, этказиб берувчилар, кенг жамоатчилик, алоқалар ва 
конструктив мулоқотни ривожлантириш; 
- экологик ташаббускор ҳисоботларни тайёрлаш ("яшил" ҳисобот); 
ижобий ва салбий натижалар билан бир қаторда ва таҳлил қилиш, тақдим 
этиш. 
Экологик бошқарув - давлат органлари ва хўжалик юритувчи 
субектларнинг асосан атроф-муҳит тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг 
мажбурий талабларига риоя қилиш, шунингдек тегишли мақсадлар , 
лойиҳалар ва дастурларни ишлаб чиқиш ва амалга оширишга қаратилган 
фаолиятидир. 
Экологик менежмент - иқтисодий субъектларнинг ўзларининг экологик 
мақсадларига эришиш ва экологик самарадорлик ва экологик адолат 
тамойиллари асосида ишлаб чиқилган лойиҳа ва дастурларни амалга 
оширишга қаратилган ташаббускор ва самарали фаолияти саналади. 
Экологик менежментнинг асосий мақсади бошқариш объекти сифатида 
атроф-муҳитнинг керакли, мумкин ва зарур ҳолатига эришиш; экологик 
инқироз ва табиий офатлар юзага келишини олдини олиш кабилардан иборат. 
Хулоса 
сифатида 
шуни 
таъкидлаш 
лозимки, 
р ивожланган 
мамлакатларда замонавий компанияларнинг кўпайиб бориши инсоният ва 
табиат манфаатларини, истеъмолчилар, ишчилар ва етказиб берувчиларнинг 
манфаатларини, шунингдек бошқа манфаатдор томонларнинг эҳтиёжларини 
ҳисобга олиш зарурлигини англамоқдалар. Бу узоқ муддатли истиқболда 
бўлгани каби корпоратив стратегияни ишлаб чиқишда асосли бўлиб хизмат 
қилади, истиқболда манфаатдор томонлар деб аталадиган концепция катта 
фойда ва сезиларли иқтисодий ўсишга олиб келади. Атроф-муҳит 
ифлосланишининг олдини олишни бўйича чоралар балки иқтисодий 
жиҳатдан катта аҳамиятга эга. Йирик экологик дастурларга ҳар қандай
харажатлар бутун дунё фаровонлигига инвестиция сифатида қабул 
қилинмоқда.