Ызбекистон республикаси олий ва

Arralangan  materiallarni  va  zagotovkalarni  o‘lchash,  hisoblash  va 

markalash.  Arralangan  materiallar  va  zagotovkalarining  uzunligi  gradatsiya 

kattaligini  hisobga  olgan  holda  toretslar  orasidagi  eng  kichik  masofa  bo‘yicha 

o‘lchanadi.  Yon  chetlari  olingan  parallel  qirrali  arralangan  materiallar  va 

zagotovkalar kengligi istalgan joyidan, lekin obzolsiz joyidan va toretsidan 150 mm 

dan beriroqdan o‘lchab aniqlanadi. 

Yon  chetlari  olinmagan  arralangan  materiallarning  kengligi  arralangan 

materialning  o‘rtasidan  (po‘stloq  qatlamini  hisobga  olmay)  plastlar  kengligining 

yarim  summasi  sifatida  aniqlanadi,  bunda  5  mm  dan  kichik  kattaliklar  tashlab 

yuboriladi, 5 mm dan ortiq kattaliklar 10 mm deb olinadi. Arralangan materiallar va 

zagotovkalarning  kengligini  toretsiga  150  mm  yetkazmasdan  har  qanday  joyidan 

o‘lchash mumkin. 

Yon  chetlari  olingan  arralangan  materiallarning  hajmi  quyidagi  formuladan 

aniqlanadi: 

  

 

 

 

 

(1) 

bu yerda a - qalinligi, mm; b - kengligi, mm; l - uzunligi, mm. 

 

Yog‘ochning  hajmini  hisoblab  chiqish  ko‘p  vaqt  talab  qiladi,  shu  sababdan 

jadvallar  tuzilgan,  ularda  bir  dona  va  bir  pogon  metr  uzunlikdagi  arralangan 

materiallarning  (taxta,  brusok,  yon  chetlari  olingan  bruslar  va  boshqa  turli 

zagotovkalarning) kub, metrlarda hisoblangan hajmlari keltirilgan. 

Yon  chetlari  olinmagan  va  bir  yon  cheti  olingan  arralangan  materiallarning 

hajmi  yon  chetlari  olingan  arralangan  materiallar  uchun  mo‘ljallangan  jadvallardan 

foydalangai  holda  ularning  bo‘yi,  qalinligi  va  kengligi  bo‘yicha  aniqlanadi. 

Frezalangan materiallar hajmi arralangan materialning nominal o‘lchamlari bo‘yicha 

aniqlanadi. 

1  m  dan  uzun  bo‘lgan  arralangan  materiallar  hamda  har  qanday  uzunlikdagi 

zagotovkalar markalanadi. Sortlar va sifat gruppalarining shartli belgilari toretslardan 

biriga  yoki  arralangan  materiallar  va  zagotovkalarning  plastiga  tamg‘a  yoki 

o‘chmaydigan  bo‘yoq  bilan  tushiriladi.  Arralangan  materiallar  va  zagotovkalarning 

qalinligi  25  mm  gacha  bo‘lganida,  toretslarga  vertikal  polosalar,  qalinligi  bundan 

ortiq bo‘lganida esa nuqta tushiriladi. Frezalangan arralangan materiallar bo‘yoq yoki 

tamg‘a bilan markalanadi. 

Kemasozlikka  mo‘ljallangan  oliy  va  1-sortli  arralangan  materiallarni 

markalashda sortni belgilovchi markadan keyin S harfi qo‘shib qo‘yiladi (masalan, 0 

S  yoki  1  S).  Maxsus  ishlarga,  mo‘ljallangan  zagotovkalarni  markalashda  quyidagi 

harfdan foydalaniladi: chang‘ilar uchun - L, rezonans materiallar uchun R va h.k. 

 

---

 

19 

 

 

9- rasm. Arralangan materiallarni bo‘yoq yoki tamg‘a bilan markalash: 

a  -  qalinligi  25  mm  va  undan  qalin  bo‘lgan  zagotovka  va  arralangan 

materiallarning toretslaridan biriga sort ve sifat gruppasi markasini qo‘yish,  

b  -  qalinligi  25  mm  dan  kam  bo‘lganlariga  sort  va  sifat  gruppasi  markasini 

qo‘yish, 

v- har qanday qalinlikdagi material-ning yuziga sort belgisini qo‘yish, 

g - har qanday qalinlikdagi zagotovkalar yuziga sifat gruppasini qo‘yish. 

 

Arralangan  materiallar  yoki  zagotovkalarni  paket  qilib  ortishda,  shuningdek, 

zagotovkalarni  pachkalab  tushirishda  markani  arralangan  materiallarning  va 

zagotovkalarning  plastlari  yuvilib  ketmaydigan  bo‘r  yoki  shtempel  bilan  qo‘yiladi. 

Arralangan  materiallar  yoki  zagotovkalarni  paketlarda  tushirishda  har  bir  paketga 

80x120  mm  o‘lchamli  fanerdan  tayyorlangan  yorliq  biriktiriladi.  Yorliqda  paket 

nomeri,  tayyorlash  korxonasi  va  uning  adresi,  mahsulotning  nomi  (sorti,  sifat 

gruppasi,  turi,  o‘lchamlari),  m

3

  dagi  miqdori,  mahsulotning  standart  nomeri  hamda 

OTK kontrolyoriga berilgan nomer ko‘rsatiladi.