Ызбекистон республикаси олий ва

G‘ovak  to‘ldirgichlar.  Yog‘och  g‘ovaklariga  kirib,  uni  to‘ldiruvchi, 

shuningdek,  yaltiroq  qoplam  surkashdan  oldin,  gruntovkalar  snngari  lok-bo‘yoq 

qoplamaning ostki qatlamini hosil qiladigan tarkibga g‘ovak to‘ldirgichlar deyiladi. 

G‘ovak  to‘ldirgichlar  xossalariga  ko‘ra  gruntovkalangan  yoki  gruntovka 

qilinmagan sirtlarga surkaladi. G‘ovak to‘ldirgichlar qatlami lok-bo‘yoq materiallari 

sarfini  kamaytiradi  va  buyumdan  foydalanish  davrida  qoplamalarning  yog‘och 

g‘ovaklariga kirib cho‘kishini kamaytiradi. 

G‘ovak to‘ldirgichlar  odatda suyuq qism  (parda hosil qiluvchilar,  sikkativ va 

plastifikatorlarning 

uchuvchan 

eritkichlar 

bilan 

aralashmasi) 

dan 

hamda 

to‘ldirgichdan iborat bo‘ladi. 

G‘ovak  to‘ldirgichning  suyuq  qismi  to‘ldirgichni  bog‘lashga  hamda 

yog‘ochning  teksturasini  ko‘rsatishga  mo‘ljallangan,  u  g‘ovak  to‘ldirgichni  elastik 

qiladi va sirtda yupqa lok qatlami hosil bulishiga yordam beradi. 

---

 

67 

To‘ldirgich  ma’lum  disperslikka  ega  bo‘lishi  kerak:  yirik  donli  bo‘lsa, 

g‘ovaklari yomon to‘ldiradi va ko‘p cho‘kadi. 

G‘ovak  to‘ldirgichlar  yog‘och  g‘ovaklariga  shaybasi  yoki  tamponi  bo‘lgan 

yassi jilolash dastgohlarida va dastaki usulda tampon yoki shpatel bilan surkaladi. 

G‘ovak to‘ldirgichlar yog‘och teksturasini bildirib turadi, shuning uchun ularni 

ortiqchasini olib tashlash va ustini artish kerak. 

G‘ovak to‘ldirgichlarning eng muhim xossalaridan biri uningsuspenziyasining 

turg‘unligidir. G‘ovak to‘ldirgichlarni uzoq vaqt saqlaganda zich, qiyin aralashadigan 

(g‘ovak  to‘ldirgichlar  qatlamlanadi)  qoldiq  paydo  bo‘ladi,  shu  sababdan  ular  oz 

miqdorda tayyorlanadi. G‘ovak to‘ldirgichlar, asosan ikki komponent tarzida – parda 

hosil  qiluvchi  eritma  hamda  to‘ldirgich  ko‘rinishida  keltiriladi.  Komponentlar 

ishlatish oldidan aralashtiriladi.  

G‘ovak  to‘ldirgichlar  rangsiz  va  bo‘yoq  qo‘shilgan  bo‘lishi  mumkin.  КФ-1, 

КФ-2, ПМ-11, ЛК g‘ovak to‘ldirgichlari eng ko‘p ishlatiladi. 

КФ-1 g‘ovak to‘ldirgichi (ТУ 6-10-980-90) kanifol efiri bilan zig‘ir moyining 

aralashmasidan  iborat.  Sirtga  K-1  g‘ovak  to‘ldyrgichi  surkalganidan  keyin  uni 

jilvirlashga  hojat  qolmaydi,  chunki  uning  tarkibidagi  eritkichlar  yog‘och  tolalarini 

shishirmaydi;  u  yorug‘lik  ta’siriga  chidamli  va  yog‘och  hamda  nitroloklar  bilan 

yaxshi  adgeziyalanadi.  G‘ovak  to‘ldirgichlarning  asosiy  kamchiligi  quruq 

qoldig‘ining ko‘pligidir (g‘ovak to‘ldirgich quriganda ko‘p cho‘kadi). 

КФ-2  g‘ovakto‘ldirgichi  (ТУ  13-08-05-87)  bir  xil  jynsli  pasta  bo‘lib,  juda 

yaxshi  g‘ovak  to‘ldirish  xossasiga  ega,  chunki  uning  tarkibida  КФ-1  g‘ovak 

to‘ldirgichda  bo‘lgan  mineral  qo‘shimcha  yo‘q  va  unga  nisbatan  kamroq 

qatlamlanadi (uzoq vaqt saqlanganda). 

ЛК  g‘ovak  to‘ldirgichi  pastasimon  suspenziyadan  iborat.  G‘ovak  to‘ldirgich 

quriganidan  keyin  yog‘och  tuklari  zichlashib,  yopishib  qoladi  va  jilvirlashga  hojat 

qolmaydi.  Bunday  g‘ovak  to‘ldirgichning  ishga  yaroqlilik  muddati  cheklanmagan. 

Lok  hamda  yog‘och  bilan  yaxshi  adgeziyalanadi,  cho‘kmaydi,  ЛК  g‘ovak 

to‘ldirgichining kamchiligi – sikkativlar tarkibiga kiradigan qo‘rg‘oshinli birikmalari 

bo‘lgani uchun juda zaharli va saqlash vaqtida qatlamlanib qoladi. 

ТБМ  g‘ovak  to‘ldirgichi  (ТУ  13-78-91)  kanifol,  efiri,  kanifol,  oksiterpen 

smolasi,  solvent  fraksiyasidagi  sintetik  moy  kislotalari,  shisha  uni  va  kaolin 

aralashmasidan iborat. U randalab silliqlangan shponlarga surtiladi. Shumtol va eman 

yog‘ochiga  TБM-1,  qizil  daraxtga  TБM-3,  yoig‘oq-qa  TБM-4  g‘ovak  to‘ldirgichi 

surtiladi.  G‘ovak  to‘ldirgichga  bo‘yoq  qo‘shish  mumkin  yoki  g‘ovak  to‘ldirgich 

surkalgan sirtga bo‘yoq eritmasini surkab rangini o‘zgartirsa ham bo‘ladi. Bu g‘ovak 

to‘ldirgich  yog‘och  strukturasini  bilintirmaydi  va  qatlamlanmaydi,  yuksak  darajada 

g‘ovak to‘ldirish xossasiga ega. TБM-1 g‘ovak to‘ldirgichi fizik-mexanik xossalariga 

ko‘ra  КФ-1  va  ЛК  g‘ovak  to‘ldirgichlaridan  ustun  turadi  va  КФ-2  g‘ovak 

to‘ldirgichiga  mos  keladi.  Uning  yuqorida  aytib  o‘tilgan  g‘ovak  to‘ldirgichlardan 

afzalliklariga  tarkibida  kamyob  o‘simlik  moylarining  yo‘qligi,  kamchiligi  esa 

hidining yoqimsizligi. 

Yuqorida aytib o‘tilgan g‘ovak to‘ldirgichlar nitrotsellyuloza va alkidli loklar, 

kislotali qotadigan loklar va boshqalardan oldin surkaladi. Ularni poliefir loklaridan 

---

 

68 

oldin  surkab  bo‘lmaydi,  chunki  poliefir  loklari  moy  qoplangan  sirt  bilan  yetarli 

darajada adgeziyalanmaydi.