Ызбекистон республикаси олий ва

5.3. Sintetik yelimlar. 

Sintetik  yelimlarning  boshqa  turdagi  yelimlarga  nisbatan  afzalliklariga 

ularning  zamburug‘ga  absolyut  chidamliligi,  suvga  juda  chidamliligi  hamda  yelimli 

birikmaning  juda  mustahkamligi  kiradi.  Sintetik  yelimlarning  kamchiliklariga  juda 

zararliligi, uzoqqa chidamasligi va yelimlanish chokining juda qattiqligi kiradi. 

Sintetik yelimlar quyidagi xillarga ajratiladi: 

-  fizikaviy  holatiga  ko‘ra  qattiq,  pastasimon,  suyuq,  kukunsimon  va 

plyonkasimon; 

-  eruvchanligi  jihatidan  –  spirtda  eriydigan,  suvda  eriydigan  va  emulsion 

(erimaydigan); 

-  issiqlikka  ta’sirchanligi  jihatidan  –  termoplastik  (qaytadigan,  masalan 

«rasplav») va termoreaktiv (qaytmaydigan), termoreaqtivlar esa o‘z navbatida sovuq 

holatda qotadigan va issiq holatda qotadigan yelimlarga ajratiladi. 

---

 

52 

Ko‘pgina  sintetik  yelimlar  uy  temperaturasida  va  yuqori  temperaturada  juda 

sekin  qotadi.  Qotish  jarayonini  tezlatish  uchun  yelim  tarkibiga  qotirgichlar 

qo‘shiladi. 

Elimlar  dastavval  asosiy  komponent  smola  tipi  bo‘yicha  belgilanadi.  Turli 

materiallarni yelimlashda bir xil yelimlar ishlatilsa hamki, har bir gruppa yelimning 

asosiy vazifasini belgilash mumkin. 

 

6-jadval. Asosiy yelimlar gruppasining vazifasi 

Elimlar gruppasi 

Epishtiriladigan materiallar 

Karbamid (karbamid-formaldegid) 

Yog‘och  va  yog‘och  materiallarni, 

yog‘ochni  qog‘oz  qatlamli  plastik 

(БСП)  va  polistarolli  penoplast  bilan 

yelimlash 

Fenol-formaldegid 

Yog‘och  va  yog‘och  materiallarni, 

yog‘ochni  himoya  qatlamli  metall  bilan 

biriktirish 

Rezorsin-formaldegid 

Yog‘och  va  yog‘och  materiallarni, 

yog‘ochni 

asbest-sement 

bilan 

biriktirish