Ызбекистон республикаси олий ва



Download 2,03 Mb.
bet70/120
Sana28.02.2022
Hajmi2,03 Mb.
#475041
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   120
Bog'liq
ЯНГИ ТАРИХ УУМ 2017-18

2-саволнинг баёни


Польша давлатининг тугатилиши. Поляк халкининг турли катламлари орасида Россия сиёсатига карши норозилик кучайди. 1768 йили католик рух,онийлар ташаббуси билан норози катламлар ва ватанпарвар шляхта вакиллари Бар ша^рига узларининг съез- дига тупланишди. Улар Бар конференцияси деб аталувчи мухоли- фатни туздилар. Мухолифатчилар миллатнинг топталган гурури, давлатнинг суверенитетини тиклашга ахд килдилар. Бунда улар Франция ва Туркиянинг мададига таянаётган эди. Окибатда кирол Станислав Понятовский ёрдам сураб Россияга мурожаат килди.
Россия кушинлари Польшага кириб, конференциячиларни тор-мор килди.
Россиянинг Польша устидан якка хукмронлигидан хавотирлан- ган Пруссия уни булиш режасини таклиф кила бошлади. Дастлаб, Россия уз таъсири остида Польшанинг худудий яхлитлигини саклаб колиш ва бу ерда мустахкамрок урнашиш максадида Пруссиянинг Польшани булиб олиш хакидаги таклифни рад этди. Аммо Россия- Туркия урушининг (1768-1774) чузилиб кетиши ва Пруссиянинг Австрия билан якинлашуви Екатерина II ни улар билан муроса килишга мажбур килди.
1772 йили 25 июль куни Петербургда Россия, Пруссия ва Австрия уртасида конвенция имзоланиб, Польшани биринчи таксимлаш амалга оширилди. Конвенцияга биноан Шаркий Белоруссия, Полоцк ва Ливониянинг Польшага карашли кисми Россияга, Галиция- нинг бир кисми Австрияга, Поморьенинг ва Буюк Польшанинг бир кисми Пруссияга утди. Ушбу давлатларнинг каттик тазйики остида сейм ва кейин кирол мазкур шартномани ратификация килишга мажбур булишди.
1772 йили Польшанинг таксимланиши унинг миллий муста- киллигига катта путур етказди. Шу билан бирга поляк халкининг илгор вакилларини газабга келтирди. Улар Польшани мустахкамлаш ва халокатдан саклаб колиш йулларини ахтара бошладилар. Шун- дай холатда, 1778 йили тарихда турт йиллик деб ном олган сейм йигилди. Сейм кироллик шахарлари ахолисининг хукукларини кенгайтириш тугрисида конун кабул килди. Илгари факат шляхта эга булган хукуклар: ерга эгалик килиш хукуки, давлат лаво- зимларини эгаллаш, унвонлар олиш, шахс дахлсизлигидан фой- даланиш кабилар энди шахар ахолисига хам берилди. Сейм кабул килган энг мухим жужжат 1791 йил 3 майдаги Конституция булди. Унда катор илгор гоялар илгари сурилди. ^иролнинг сайланиши ва «liberum veto» - сеймда карор кабул килинмаслиги учун битта карши овознинг етарли булиш коидаси бекор килинди. Бу мам- лакатда бошбошдоклик холатини саклаб туриш учун магнатларга кенг имкониятлар яратди. ^ироллик шахарлари сеймда вакиллик ва маслахат овозига эга булдилар.
Француз инкилобининг таъсири остида Польша ватанпарварла- рининг фаолияти кучайди. Бундай холатдан ва 1791 йил 3 майдаги конституциядан норози булган поляк магнатлари 1792 йили Тарго-во конференциясини туздилар. Конференциянинг мурожаатига жа- вобан Екатерина II рус цушинларини Польшага киритди ва поляк армиясининг царшилигини енгиб, ватанпарвар ^укуматни агдариб ташлади.
Фридрих Вильгельм II 1790 йили Польша билан иттифоц туг- рисидаги шартномадан воз кечди. Пруссия шартномани 3 май конституциясидан кейин вужудга келган х,окимият билан эмас, аввалгиси билан тузганлигини бах,она цилиб курсатди. 3 май кон - ституциясининг кафолати булган Австрия х,ам уз кафолатидан воз кечди. Бунинг устига Фридрих Вильгельм II Францияга царши уруш харажатлари Польша х,исобидан цопланмаса, бундай урушда цатнашмаслигини эълон цилди. Бу х,ол Польшанинг иккинчи марта тацсимланишини тезлаштирди.
1793 йил 12 январь куни Россия билан Пруссия уртасида Поль- шани иккинчи бор тацсимлаш тугрисида шартнома имзоланди. Пруссия цушинлари х,ам Польшага киритилди. Шартномага бино- ан белорус ва украин ерларининг катта цисми Россияга утди. Пруссия Гданьск, Торунь ва Буюк Польшанинг цолган цисмини Познань ша^ри билан цушиб эгаллаб олди. Австрия Польшанинг иккинчи тацсимланишида цатнашмади. У инцилобий Франция билан урушда банд эди. Бундан ташцари Россия ва Пруссия Австриянинг Бель- гияни Баварияга алмаштириш режасини цувватлашларини ваъда цилдилар.
Бундай зуравонлик актига царши поляк халци миллий-озодлик хдракатини бошлаб юборди. ^узголонга талантли поляк сиёсатчиси, Америка мустациллиги учун уруш цатнашчиси, инцилобий Фран- циянинг фахрий фуцароси, махсус хдрбий маълумот олган офицер Тадеуш Костюшко (1746-1817) бошчилик цилди. ^узголон 1794 йил март ойида бошланиб, унда шахдрликлар, шляхта ва цисман дехцонлар иштирок этдилар. Шу йили «Поменецк универсали» деб аталувчи жужжат цабул цилиниб, унда дехцонларнинг шахсий озодлиги, бир жойдан иккинчи жойга тусицсиз утиш ^уцуци эълон цилинди. Универсал феодал-крепостной тартибларнинг асоси булган шляхтанинг ерга эгалик ^уцуцининг дахлсизлигини х,имоя цилган булсада, шляхта ундан норозилигини билдирди. Бундан но- рози булган дехцонлар эса цузголонда иштирок этмай цуйдилар. Натижада цузголоннинг тацдири х,ал булди. Польшага киритилган рус ва прусс цушинлари цузголонни бостиришди.
1795 йил 3 январда Петербургда Россия билан Австрия уртасида Польшани учинчи бор ва батамом тацсимлаш тугрисида декларация имзоланди. Кейинчалик бу декларацияга Пруссия хам цушилди.
Гарбий Белоруссия, Волинь ерлари ва Литва - Россияга, Мар- казий Польша Варшава шахри билан - Пруссияга ва Кичик Польша - Австрияга утди.
1797 йил Россия, Пруссия ва Австрия уртасида имзоланган Петербург конвенцияси Речь Посполитанинг давлат сифатида бархам топишига олиб келди. Польша фуцаролиги ва Польша давлати билан боглиц барча юридик тушунчалар бекор цилинди. 1797 йилги Петербург конвенциясига Польша цироли Станислав-Августнинг тахтдан воз кечганлиги тугрисидаги 1795 йилги акт илова цилинди.
Шундай цилиб, учта кучли давлатлар уртасида тацсимланиш оцибатида поляк халци цаттиц сиёсий ва миллий зулм остида цолди. Бу Польшанинг ицтисодий, сиёсий ва маданий ривожланишига узоц йиллар салбий таъсир курсатди.

Download 2,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   120




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish