Ызбекистон Республикаси Олий ва

 

Tuproq ona jinsi 

Tuproq  hosil bo„lishida, rivojlanishida, unumdorligida tuproq ona jinsining roli 

nihoyatda  katta.  Tog„  jinslarining  fizik-kimyoviy  biologik  nurashi  natijasida    hosil 

bo„lgan  tuproq  ona  jinsining  tarkibi  va  xossalari  tuproqning  fizikaviy  va  kimyoviy 

xossalariga  ham  kuchli  ta‟sir  ko„rsatadi.  Chunki  tuproqning  90%  dan  ko„p  qismi 

tuproq hosil bo„lishi ta‟sirida o„zgargan  ona jinsdan iborat  bo„ladi. 

Tuproq tarkibidagi  har bir element shu ona jinsning tarkibiga bog„liq: Masalan, 

bizni  tuproqlarni  ona  jinslari  lyosslar  bo„lsa,  bu  ma‟lumki,  karbonatlarga,  kaliy 

elementiga    boy,  fosforga  kambag„al.  Shuning  uchun  ham    tuproqlarimiz  ser 

karbonatli, kaliyga boy, fosforga kambag„al tuproqlar hisoblanadi. 

Agar ona  jinsda zararli tuzlar ko„p bo„lsa foydali elementlar kam bo„ladi. Bu 

ona jinslar ustida  hosil bo„lgan tuproqlar sho„rlangan va unumdorligi  past tuproqlar  

hosil bo„ladi.  

Agar ona jinsning mexanik tarkibi og„ir bo„lsa, buning  ustida   hosil bo„lgan  

tuproqlarning suv o„tkazuvchanligi va havo  o„tkazuvchanligi yomon  bo„ladi.  

Neytral va asosli  jinslarning nurash mahsulotlari ustida, ular oziq  elementlarga 

boy    bo„lganligi  uchun,  asoslar  bilan    to„yinganligi,  chirindisi  ko„pligi,  qumoq  

granulometrik  tarkibga  ega  bo„lganligi  tufayli    unumdorlik  darajasi  yuqori  bo„lgan  

tuproqlar    vujudga  keladi.  Bunday  tuproqlarga  lyoss    ona  jinslari  ustida    hosil 

bo„lgan bo„z  tuproqlar misol bo„ladi. 

Taqirli  tuproqlar  qoldiq  tog„larning  yon  bag„irlarida,  qadimgi  allyuvial  

tekisliklarda o„rta va og„ir  granulometrik  tarkibli  ona  jinslar ustida  rivojlanadi. 

---

 

17 

Qumli sahro  tuproqlari esa  - yengil  granulometrik tarkibli jinslar ustida  hosil 

bo„ladi. 

Tuproq    paydo  qiluvchi  ona  jinslar  tuproqlarning  vujudga  kelishida  muhim 

ahamiyatga ega, uni hech qanday omil bilan almashtirish mumkin emas.