Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Баҳо таваккалчилигини тақсимланиши 
Шартнома шакллари 
Таваккалчилик тўлалигича таъминотчи, ет-
казиб берувчи бўйнида. 
Ўзгармас баҳо. 
Маълум шароитларда баҳони қайта 
кўриб чиқиш. 
Ўзгарувчан баҳолар. 
Таваккалчилик тўлалигича истеъмолчи, ха-
ридор бўйнида. 
Етказиб бериш вақтидаги ҳақиқий 
баҳо. 
Етказиб берувчининг харажатлари 
қўшув фойда меъёри. 
 
8.5. Маҳсулотни бозорга чиқариш стратегияси 
Бизнес- режада ишлаб чиқарилган товарни сотиш каналлари ва 
ҳаракатланиш тизимини ёритиб бериш зарур. 
Товар ҳаракатланиши ва сотувни тадқиқ қилиш
товарни 
истеъмолчига тез етказиб бериш ва сотишнинг энг самарали ва оқилона 
йўллари, усуллари ва воситаларини аниқлашга имкон беради. Савдо каналлари, 
воситачилар, сотувчилар, сотув шакл ва усуллари, муомала харажатлари (савдо 
харажатларини олинадиган фойда билан солиштириш) тадқиқот объектлари 
ҳисобланади. Шунингдек, чакана ва улгуржи савдода турли хил корхоналар 
фаолиятининг ўзига хос хусусиятлари таҳлил қилиниб, уларнинг кучли ва заиф 
томонлари, товар ишлаб чиқарувчилар билан вужудга келган муносабатлар 

---

85 
характери аниқланади. Бундай маълумотлар корхона товар айланмасини 
ошириш, 
товар 
заҳираларини 
оптималлаштириш, 
самарали 
товар 
ҳаракатланиши каналларини танлаш мезонларини ишлаб чиқиш, товарни 
пировард харидорларга сотиш усулларини ишлаб чиқиш, муомала 
харажатларини камайтиришга имкон беради. 
Реклама ва сотувни рағбатлантиришни тадқиқ қилиш
қачон, қаерда 
ва қандай воситалар ёрдамида товарлар сотувини рағбатлантириш, товар ишлаб 
чиқарувчининг бозордаги нуфузини ошириш, реклама тадбирларини 
муваффақиятли ўтказишни аниқлашга имкон беради. Объектлар сифатида 
қуйидагиларни 
кўрсатиш 
мумкин: 
таъминотчилар, 
воситачилар 
ва 
харидорларнинг бозордаги хатти-ҳаракатлари; реклама самарадорлиги; 
харидорлар билан алоқалар. Олинган натижалар «паблик рилейшнз» сиёсатини 
ишлаб чиқиш; корхона ва унинг товарларига илиқ муносабат уйғотиш; корхона 
имиджини яратиш; аҳоли талабларини шакллантириш ҳамда таъминотчи ва 
воситачиларга таъсир кўрсатиш усулларини аниқлаш; коммуникация 
алоқалари, жумладан, рекламанинг самарадорлигини оширишга имкон беради. 
Ҳар қандай товарга талаб иккита компонентнинг: кутилаётган 
харидорнинг тўлов лаёқатига эгалиги ва унинг ўз муаммоларини таклиф 
этилаётган товар ёрдамида ҳал қилиши, яъни ўз эҳтиёжини қондириш истаги 
мавжудлигининг натижасидир. Бозорда бир вақтда бир нечта рақобатдош 
товарлар мавжудлиги сабабли ҳар бир корхона ва фирма харидорнинг товар 
танлашда ўзига эътибор қаратишига таъсир кўрсатишга интилади. Бундай 
таъсир воситаси реклама, товарнинг истеъмол хусусиятларини тарғиб қилиш 
ҳисобланади. Бундан ташқари, ҳозирги пайтда сотувни рабатлантириш ва 
рекламада маҳсулот тақсимоти ва уни истеъмолчиларга етказиб бериш 
каналларига катта ўрин ажратилмоқда. 
Чет элда амалиётда товарларни ишлаб чиқарувичидан истеъмолчи томон 
ҳарактлантиришнинг икки усули ишлаб чиқилган бўлиб, биринчи усул