Ызбекистон республикаси олий ва ырта

9 - laboratoriya ishi
Mavzu: EXCEL elektron jadvali bilan tanishish va unda ishlash.
Darsning maqsadi: EXCEL dasturi ish jarayoni bilan tanishtirish va unda ishlashni takomillashtirish.
Identiv o’quv maqsadlari:
1. EXCEL dasturini ishga tushirib uni boshqara oladi.
2. EXCEL da ma’lumotlar yozib jadvallarni shakllantira oladi.
3. EXCEL da formula va funktsiyalardan foydalana oladi.
4. EXCEL da diagramma va grafiklar bilan ishlash ko’nikmasiga ega bo’la oladi.
Kerakli jihoz va materiallar: Shaxsiy kompyuter, Windows operatsion tizimi, EXCEL elektron jadvali, ma’ruza matnlari, har xil adabiyotlar, ma’ruza daftari.
Ishni bajarish tartibi:
1 - topshiriq. Quyidagi bandlarda berilgan amaliy vazifalarni bajaring:
a) Biror korxonaning xizmat safari xarajatlarini hisoblovchi quyidagi jadvalni hosil qilib, jami harajat ustunini hisoblang (so’mda):

T.r.	Boriladigan joy	Yo’l narxi	Kunlar soni	Kunlik harajat	Kishilar soni	Jami harajat
1.	Toshkent	800	5	150	4
2.	Buxoro	860	4	150	5
3.	Kiev	18600	12	480	4
4.	Moskva	17800	10	510	6
5.	London	85000	15	1050	5

b) Guruh talabalarining bir oylik stipendiyasini hisoblash (so’mda):

№	Talabalarning F. I. Sh.	Umumiy stipendiya	2 % olinadi-gan fond	Qolgan summa
1.	Abdullajonov S.	12400
2.	Vafoev I.	9300
3.	Nuriev M.	9300
4.	Toshtemirov A.	12400
5.	Mamirov O’.	6200
6.	Isoqov O.	9300
7.	Samatova I.	12400
8.	Xolmatova G.	12400
	Jami:

v) Toshkent – Moskva aviareys yo’lovchilari yo’l haqi hisoboti (so’mda):

№	Tayyora turi	Yo’lovchilar soni	Yo’l haqi	Jami
1.	AN – 24	57	3400
2.	IL – 62	250	3800
3.	TU – 32	125	3460
4.	TU – 154	120	3460
	Jami:

g) Baxmal tumani “Mustaqillik” jamoa xo’jaligi aholisiga moddiy yordam berish hisobi:

№	Familiyasi, ismi va sharifi	2000 y.	2001 y.	2002 y.	Jami
1.	Qurbonov X.	14000	12400	15500
2.	Yo’ldoshev B.	12000	12400	15500
3.	Jaynaqov T.	14000	12400	15500
4.	Umarov X.	14000	12400	15500
5.	Xudoyqulov O’.	14000	12400	15500
6.	Rustamov E.	12000	12400	15500
7.	Raxmonov U.	12000	12400	15500
8.	Sattorov F.	14000	12400	15500
	Jami:

2 - topshiriq. EXCEL dasturida quyidagi variantlar bo’yicha berilgan masalalarga mos ma’lumotlar tayyorlang:

1. 
   Korxona a’zolarining bir haftalik ish haqlari to’g’risidagi ma’lumot tayyorlang.
   
2. 
   Korxona a’zolarining bir oylik ish haqlari to’g’risidagi ma’lumot tayyorlang.
   
3. 
   Korxona a’zolarining bir yillik ish haqlari to’g’risidagi ma’lumot tayyorlang.
   
4. 
   Korxona daromadlari haqida ma’lumot tayyorlang.
   
5. 
   Korxona daromadining sarflanishi haqida ma’lumot tayyorlang.
   
6. 
   Korxona ta’miri uchun qurilish maxsulotlari turi va narxi haqida ma’lumot tayyorlang.
   
7. 
   Guruhingiz talabalarining bir oylik stipendiyasi haqida ma’lumot.
   
8. 
   Guruhingizdagi a’lochi talabalar stipendiyasi haqida ma’lumot.
   
9. 
   Guruhingiz talabalarining bir yillik stipendiyasi miqdori haqida ma’lumot.
   
10. 
    Talabaning bir kunlik harajati hisobi.
    
11. 
    Talabaning bir xaftalik harajati hisobi.
    
12. 
    Talabaning bir oylik harajati hisobi.
    
13. 
    Fakultetingizdagi barcha bosqich talabalari stipendiyasi hisobi.
    
14. 
    Universitet barcha talabalari stipendiyasi hisobi.
    
15. 
    Universitetingiz 1 va 2 bosqich talabalari stipendiyasi hisobi.
    
16. 
    Universitetingiz 3 va 4 bosqich talabalari stipendiyasi hisobi.
    
17. 
    Toshkent shahri metropoliteni foydalanuvchilari bir yillik to’lovi hisobi.
    
18. 
    Kinoteatrga tushgan tomoshabinlarga bir kunlik sotilgan chiptalar hisobi.
    
19. 
    Kompyuter jihozlari firmasida sotilgan tovarlar hisobi.
    
20. 
    Oilangizning bir kunlik harajatlari hisobi.
    
21. 
    Oilaning bir xaftalik harajatlari hisobi.
    
22. 
    Oilaning bir oylik harajatlari hisobi.
    
23. 
    Oilaning bir yillik harajatlari hisobi.
    
24. 
    Oilaning bir oylik daromadlari hisobi.
    
25. 
    Oilaning bir yillik daromadlari hisobi.
    

Tekshirish uchun savollar:

1. 
   EXCEL dasturini ishga tushirish qanday bajariladi va uning ishchi oynasi tarkibi nimalardan iborat?
   
2. 
   EXCEL dasturi qanday maqsadlar uchun yaratilgan?
   
3. 
   EXCEL dasturida ma’lumotlar kiritish va jadvallar ustida ishlash qanday bajariladi?
   
4. 
   EXCEL dasturida kiritilgan ma’lumotni xotiraga yozish va xotiradagi ma’lumotni qanday chaqirib olish mumkin?
   
5. 
   EXCEL dasturi menyusi qanday bo’limlardan tashkil topgan va ularda qanday ishlar bajariladi?
   
6. 
   EXCEL da formula va funktsiyalardan foydalanish tartibi qanday?
   
7. 
   EXCEL da diagramma va grafiklar qanday hosil qilinadi?
   
8. 
   EXCEL da sonli ma’lumotlar ustida vertikal va gorizontal holatlarda qanday arifmetik amallar bajarish mumkin?
   
9. 
   EXCEL da tayyorlangan ma’lumotni printerga chiqarish uchun qanday amallar bajariladi?
   
10. 
    EXCEL dasturida ishni yakunlash uchun qanday tartibda ishlar bajariladi?
    

Adabiyotlar:

1. 
   S. S. G’ulomov va boshqalar, «Iqtisodiy informatika», Toshkent: «O’zbekiston», 1999 y.
   
2. 
   T. X. Xolmatov, N. I. Tayloqov «Amaliy matematika, dasturlash va kompyuterning dasturiy ta’minoti», Toshkent: «Mehnat», 2000 y.
   
3. 
   N. Taylaqov, A. Axmedov «IBM – PC kompyuteri» T.: «O’zbekiston», 2001 y.
   
4. 
   T. X. Xolmatov, N. I. Taylaqov, U. A. Nazarov «Informatika va xisoblash texnikasi» T.: «O’zb.M.E.», 2001 y.
   

Mustaqil ish topshiriqlari:

1 – topshiriq.

1.1. Axborot texnologiyasini joriy qilish vositalari.
1.2. Zamonaviy axborot texnologiyalarining texnik ta’minoti tarkibi va ularning vazifalari.
1.3 .Zamonaviy axborot texnologiyasining hozirgi vaqtdagi o’rni va istiqbollari.
1.4. Zamonaviy axborot texnologiyasining qo’llanilish sohalari.
2 – topshiriq.
2.1. WORD da har xil geometrik shakllar hosil qilish.
2.2. WORD da har xil tayyor rasmlar ustida ishlash.
2.3. WORD da jadvallar tashkil qilish va ular ustida ishlash.
2.4. WORD da tayyorlangan matnlarni chop etish masalasi.
3 – topshiriq.
3.1. EXCEL da formula va funktsiyalarning qo’llanilishi.
3.2. EXCEL da turli xildagi diagramma va gistogramma hosil qilish.
Foydalaniladigan adabiyotlar:

1. 
   S. S. G’ulomov, A. T. Shermuxammedov, B. A. Begalov «Iqtisodiy informatika» T. – «O’zbekiston» – 1999 yil.
   
2. 
   M. M. Aripov, T. Imomov va boshqalar «Informatika, axborot texnologiyalari» T. TDTU, O’quv qo’llanma, 1-2 qism, 2002, 2003 y.
   
3. 
   S. I. Rahmonqulova «IBM PC shaxsiy kompyuterida ishlash» T. NMK – «ShARQ» - INSTAR – 1996 yil.
   
4. 
   T. X. Xolmatov, N. I. Taylaqov, U. A. Nazarov «Informatika va xisoblash texnikasi» T. – «O’zb.M.E.» – 2001 yil.
   

IV-modul bo’yicha yakuniy xulosalar:

IV-modulda Informatika va axborot texnologiyalari fanining «Zamonaviy axborot texnologiyalari asoslari» deb nomlangan qismi bir nechta mavzularga bo’lib o’rganilib chiqildi. Bu mavzularda quyidagi xulosalarni keltirish mumkin:

1. Zamonaviy axborot texnologiyalari asoslari, ko’rinishlari, turlari va ularning turli sohalarga qo’llanilishi haqidagi masalalar ko’rib chiqildi. Zamonaviy axborot texnologiyalarining texnik va dasturiy ta’minoti o’rganib chiqildi. Zamonaviy axborot texnologiyalarining hozirgi kundagi ahamiyati va ularning istiqbollari o’rganildi.
2. Matnli axborotlarni qayta ishlash texnologiyalari Microsoft firmasining mahsuloti WORD dasturi asosida o’rganilib chiqildi. WORD dasturi tuzilishi va ishlash jarayonlari bir nechta misollar orqali ko’rib chiqildi. WORD dasturining matnlarni qayta ishlash vositalari bayon qilindi.
3. WORD dasturi bilan ishlash bo’yicha mashqlar va laboratoriya ishlari bajarish uchun tavsiya etildi.
4. Elektron jadval tushunchasi va unda ma’lumotlarning ifodalanishi EXCEL dasturi asosida o’rganib chiqildi. EXCEL dasturining tuzilishi, ishlash jarayoni va uning bajaradigan vazifalari izohlab berildi.
5. EXCEL dasturi bilan ishlash bo’yicha mashqlar va laboratoriya ishlari bajarish uchun tavsiya etildi.


Nazorat savollari:

1. 
   Zamonaviy axborot texnologiyasi tushunchasiga ta’rif bering.
   
2. 
   Axborot resurslari nimalardan iborat?
   
3. 
   Jamiyatni axborotlashtirish deganda nima tushuniladi?
   
4. 
   Axborot texnologiyalarining qanday turlari bor?
   
5. 
   Axborot texnologiyalarining axborot ta’minoti nimalardan iborat?
   
6. 
   Axborot texnologiyalarining texnik ta’minoti nimalardan iborat?
   
7. 
   Axborot texnologiyalarining dasturiy ta’minoti nimalardan iborat?
   
8. 
   Axborot texnologiyalarini joriy qilish vositalari nimalardan iborat?
   
9. 
   Zamonaviy axborot texnologiyalarining qo’llanilish sohalari.
   
10. 
    Zamonaviy axborot texnologiyalarining imkoniyatlari.
    
11. 
    Zamonaviy axborot texnologiyalarining kelajakdagi istiqbollari.
    
12. 
    Zamonaviy axborot texnologiyalarining bugungi kundagi o’rni va ahamiyati.
    
13. 
    Matn muharriri tushunchasi va uning vazifalari.
    
14. 
    Matn muharririning imkoniyatlari.
    
15. 
    Matn protsessori tushunchasi va uning vazifalari.
    
16. 
    Matn protsessorining imkoniyatlari.
    
17. 
    Matn muharriri va matn protsessori tushunchalari bir-biridan qanday farq qiladi?
    
18. 
    WORD dasturining yaratilishi va ishlash jarayoni haqida ma’lumot.
    
19. 
    WORD dasturining qanday versiyalari mavjud?
    
20. 
    WORD dasturining turli versiyalari bir-biridan qanday farq qiladi?
    
21. 
    WORD dasturini ishga tushirish va unda ishni yakunlash qanday bajariladi?
    
22. 
    WORD da matnlarni kiritish va unda tahrirlash qanday amalga oshiriladi?
    
23. 
    WORD dasturiga tashqi xotiradan mu’lumotlarni chaqirishning qanday yo’llari bor?
    
24. 
    WORD dasturi ishchi oynasi nimalardan tuzilgan?
    
25. 
    WORD da tayyorlanayotgan ma’lumotlarni xotiraga saqlash qanday bajariladi?
    
26. 
    WORD da tayyorlanayotgan ma’lumotni qog’ozga chop qilish qanday bajariladi?
    
27. 
    WORD dasturi menyusi qanday vazifalarni bajaradi?
    
28. 
    WORD dasturi menyusi qanday bo’limlardan iborat va ularning tarkibi?
    
29. 
    WORD dasturi «Файл» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
30. 
    WORD dasturi «Правка» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
31. 
    WORD dasturi «Вид» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
32. 
    WORD dasturi «Вставка» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
33. 
    WORD dasturi «Формат» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
34. 
    WORD dasturi «Сервис» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
35. 
    WORD dasturi «Taблица» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
36. 
    WORD dasturi «Oкно» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
37. 
    WORD dasturi «? Справка» menyusi tarkibi va uning tashkil etuvchilari vazifasi.
    
38. 
    WORD dasturida ishchi oynani boshqarish vositalari.
    
39. 
    WORD daqanday uskunalar paneli mavjud?
    
40. 
    WORD da uskunalar panelining vazifalari.
    
41. 
    WORD da asosiy uskunalar paneli qaysilar va ular ekranda standart holatda qanday tartibda joylashtiriladi?
    
42. 
    WORD da standart uskunalar paneli tarkibi va ularning vazifasi.
    
43. 
    WORD da format uskunalar paneli tarkibi va ularning vazifasi.
    
44. 
    WORD da sahifa parametrlarini o’rnatish va uni o’zgartirish qanday bajariladi?
    
45. 
    WORD da turli xil shriftlardan foydalanish va ularni o’zgartirish qanday bajariladi?
    
46. 
    WORD da abzats va intervallarni o’zgartirish qanday bajariladi?
    
47. 
    WORD da har xil geometrik shakllar chizish qanday bajariladi?
    
48. 
    WORD da turli xil tayyor rasmlardan foydalanish uchun nima qilish kerak?
    
49. 
    WORD da turli xildagi jadvalli ma’lumotlar tayyorlash uchun qanday ishlar bajariladi?
    
50. 
    WORD da har xil matematik formulalarni hosil qilish va ularni tahrirlash qanday bajariladi?
    
51. 
    WORD da turli uskunalar paneli mavjud ularni ekrandan olish va qo’yish qnaday bajariladi?
    
52. 
    WORD da matnlarni yozish vaqtida matnlarning ma’lum bir qismini ajratish va ajratilgan bo’lakni boshqa joyga nusxalash qanday bajariladi?
    
53. 
    WORD da kiritilgan ma’lumotlarni o’chirishning qanday usullari bor?
    
54. 
    WORD da ruscha va lotincha shriftlar qanday almashtiriladi?
    
55. 
    Elektron jadval deganda nima tushuniladi?
    
56. 
    Elektron jadvalda ma’lumotlar qanday ifodalanadi?
    
57. 
    Elektron jadvaldagi ma’lumotlar ustida qanday amallar bajariladi?
    
58. 
    EXCEL elektron jadvali imkoniyatlari.
    
59. 
    EXCEL elektron jadvalining yaratilishi va rivojlanish tarixi.
    
60. 
    EXCEL dasturi turli xil versiyalarining bir-biridan farqi nimalardan iborat?
    
61. 
    EXCEL dasturi ishchi oynasi tashkil etuvchilari nimalardan iborat?
    
62. 
    EXCEL dasturi menyusi qanday bo’limlardan tashkil topgan va ularning vazifasi?
    
63. 
    EXCEL dasturining qanday uskunalar paneli mavjud va ularda qanday ishlar bajariladi?
    
64. 
    EXCEL da formulalardan qanday foydalaniladi?
    
65. 
    EXCEL da funktsiyalardan qanday foydalaniladi?
    
66. 
    EXCEL da grafik va diagrammalar qanday tashkil qilinadi?
    
67. 
    EXCEL elektron jadvalida jadval hosil qilish chiziqlari qanday shakllantiriladi?
    
68. 
    EXCEL elektron jadvali satr va ustunlarida qanday ishlarni amalga oshirish mumkin?
    
69. 
    EXCEL dasturini ishga tushirish va unda ishni yakunlash qanday bajariladi?
    
70. 
    EXCEL dasturi qanday ishlarga mo’ljallangan va undan qanday masalalarni echishda qo’llash mumikn?
    
71. 
    EXCEL dasturida ishlash jarayonida sahifa parametrlari qanday o’rnatiladi?
    
72. 
    EXCEL dasturida ma’lumotlarni qog’ozga chop etish uchun qanday ishlar amalga oshiriladi?
    
73. 
    EXCEL da kiritilgan ma’lumotlarni saralash funktsiyasi qanday bajariladi?
    
74. 
    EXCEL elektron jadvalida satr va ustun o’lchamlari qanday o’zgartiriladi?
    
75. 
    EXCEL elektron jadvalidagi yozilgan ma’lumotlar qanday tahrirlanadi?
    
76. 
    EXCEL da diagrammalarning qanday turlari mavjud va ular qanday hosil qilinadi?
    
77. 
    EXCEL da tayyorlangan ma’lumotlar xotiraga qanday saqlanadi va fayl nomi ko’rinishiga tavsif bering?
    
78. 
    EXCEL elektron jadvalida satr va ustunlar qanday nomlanadi, ularning soni ko’pi bilan nechta bo’ladi?
    

TAVSIYa ETILADIGAN ADABIYoTLAR:

1. 
   S. S. G’ulomov, A. T. Shermuxammedov, B. A. Begalov «Iqtisodiy informatika» T. – «O’zbekiston» – 1999 yil.
   
2. 
   M. M. Aripov, T. Imomov va boshqalar «Informatika, axborot texnologiyalari» T. TDTU, O’quv qo’llanma, 1-2 qism, 2002, 2003 y.
   
3. 
   S. I. Rahmonqulova «IBM PC shaxsiy kompyuterida ishlash» T. NMK – «ShARQ» - INSTAR – 1998 yil.
   
4. 
   T. X. Xolmatov, N. I. Taylaqov, U. A. Nazarov «Informatika va hisoblash texnikasi» T. – «O’zb.M.E.» – 2001 yil.
   
5. 
   S.S.Qosimov, A.A.Obidov «Kompyuter olami» T.–«Cho’lpon»–2001 y.
   
6. 
   N.Taylaqov, A.Axmedov «IBM–PC kompyuteri» T.:«O’zbekiston»,2001 y.
   
7. 
   D. E. Toshtemirov «Informatika va axborot texnologiyalari» fanidan zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida tayyorlangan muammoli ma’ruza matnlari, Guliston – 2004 y.
   
8. 
   S. P. Allayorov, S. T. Raxmonov, S. I. Qulmamatov, D. E. Toshtemirov «Informatika va axborot texnologiyalari fanidan laboratoriya ishlari», Guliston – 2003 y.