Ызбекистон республикаси олий ва ырта

2-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi: Talabalarni chiziqli dasturning tuzilishi, ishlashi va ularni tuzish usullari bilan tanishtirish.
Identiv o’quv maqsadlari:
2.1. Chiziqli dasturning bajarilishini izohlay oladi.
2.2. Chiziqli jarayonlarga dastur tuzish ko’nikmasini egallay oladi.
2.3. Chiziqli dastur tuzishning turli usullarini o’rganib, amaliyotga
qo’llay oladi.
2-asosiy savolning bayoni:
Chiziqli jarayonlarga dastur tuzish uchun ularga tuzilgan algoritmlarning tuzilishi va bajarilishiga alohida e’tibor berish kerak. Chiziqli jarayonlarga dastur tuzish va uning bajarilishini o’rganish uchun quyidagi misolni qarab chiqaylik:
Misol. Tomonlari a=3, b=5, c=7 ga teng bo’lgan uchburchakning yuzini hisoblash dasturi tuzilsin.
Echish. Berilgan ixtiyoriy uchburchakning yuzini hisoblash uchun Geron formulasidan foydalaniladi, bu formula qaralayotgan masalaning modeli hisoblanadi.
bunda, ga teng.
Hisoblash dasturi quyidagicha bo’ladi:
1 – usul.
10 REM “Uchburchak yuzi”
20 INPUT a,b,c
30 LET P=(a+b+c)/2
40 LET S=SQR(P*(P-a)*(P-b)*(P-c))
50 PRINT “S=”;S
60 END
Dastur kompyuter xotirasiga kiritilgandan so’ng, RUN buyrug’i beriladi va ekranda ? belgisi chiqadi, o’zgaruvchilarga qiymat berib, Enter bosilsa dasturning javobi chiqadi.
2 – usul.
10 REM “Uchburchak yuzi”
20 DATA 3,5,7
30 READ a,b,c
40 LET P=(a+b+c)/2
50 LET S=SQR(P*(P-a)*(P-b)*(P-c))
60 PRINT “S=”;S
70 END
Bu ko’rinishda dastur tuzilsa, natijani chiqarishda o’zgaruvchilarga qiymatni so’ramasdan, ekranga birdaniga javobni chiqaradi.
Muhokama uchun savollar:
2.1. Chiziqli dasturning bajarilishini izohlang?
2.2. Chiziqli jarayonlarni dasturlashda nimalarga e’tibor berish kerak?
2.3. Faylning qanday turlari bor?
2.4. Birinchi hadi a₁ va ayirmasi d bo’lgan arifmetik progressiyaning umumiy hadi va yig’indisini hisoblash dasturini tuzing.
2.5. Berilgan ikki sonning o’rta arifmetigi va o’rta geometrigini topish dasturini tuzing.
2.6. Birinchi hadi b₁ va maxraji q bo’lgan geometrik progressiyaning umumiy hadi va yig’indisini hisoblash dasturini tuzing.
2.7. To’g’ri burchakli uchburchakning berilgan ikki kateti bo’yicha uning gipotenuzasini va yuzini hisoblash dasturini tuzing.
2.8. Yon sirti S, asosining yuzi Q bo’lgan tsilindrning hajmini hisoblash dasturini tuzing.
Mavzu bo’yicha echimini kutayotgan muammolar:
1. Iqtisodiy masalalarni echishning chiziqli dasturini tuzish ishlarini takomillashtirish.
2. Chiziqli dasturlash masalasini o’qitishning pedagogik dasturlarini ishlab chiqishni takomillashtirish.