Ызбекистон республикаси олий ва ырта


Муомаладаги = ЯММ =иймати: Пул ми=дори бир пул бирлигининг



Download 0,97 Mb.
bet9/65
Sana22.02.2022
Hajmi0,97 Mb.
#88737
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   65
Bog'liq
макроиқтисодиёт маъруза матнлари иқтисодиёт

Муомаладаги = ЯММ =иймати:

Пул ми=дори бир пул бирлигининг

айланиши тезлиги


ЯММ =иймати = пул ми=дори х бир пул бирлигининг айланиши тезлиги


Монетар сиёсатчиларнинг назарияси асосан пулга былган талабнинг бар=арорлиги ва пул айланишининг тезлиги доимийлигига асосланади. Нисбатан пул массасининг муносабати хеч бир ва=тда доимий былмаган деб хисобланади. Пол Хейне муомалада пул айланиши тезлиги хам тез ызгариши мумкин, айни=са инфляция шароитида, деб хисоблайди. Шунинг учун хам бу ғояни хаммаси бир хил =абул қила олмайди.


2.2. Барқарор сиёсатларни олиб бориш муамолари.Актив ва пассив сиесат.

Иқтисодий бар=арорликни амалга оширишда кыпгина амалий =ийинчиликлар мавжуд, уларга биз =уйдагиларни киритишимиз мумкин:


1)иқтисодий вазиятлардаги ва=тинчалик узилишлар;
2)иқтисодий маълумотларнинг такомиллашмаганлиги;
3)иқтисодий кутишларнинг ызгарувчанлиги;
4)тарихий аналогларнинг ыхшамаслиги;
Иқтисодиётни бар=арорлаштириш республика бош=арув ташкилотлари олдида турган энг асосий вазифаларидан бири бўлиб хисобланади. Макроиқтисодий сиёсатни тахлил =илиш республиканинг етакчи макрои=тисодчи олимлари Макроиқтисодиёт Вазирлиги ходимларининг кунлик мажбуриятлари таркибига киради. Бюджет - соли= сиёсатининг ызгариши ёки пул сиёсати ишлаб чи=ишда кырилаётган чора - тадбирлар инфляция ва ишсизликка =андай таъсир кырсатиш мумкин ва жами соли= ми=дорини кыпайтириш ёки камайтириш зарурми деган саволлар пайдо былган.
Бюджет соли= ва пул кредит сиёсатларини ишлаб чи=иш ва ытказиш мамлакат бош=арув ташкилотларининг доимий вазифаси бўлиб хисобланса хам, давлатнинг иқтисодиётни ба=арорлаштиришга аралшуви унчалик узо= тарихга эга эмас. 1946 йили макроиқтисодий вазиятнинг жавобгарлигини давлат тыли= ызига олди ва бандлик тығрисида =онун =абул =илди. Ушбу =онунда айтилишича «Федерал хукумат тыли= бандликни таъминлайдиган ва ишлаб чи=аришни =ыллаб - =увватлашга йыналтирилган сиёсатларни доимий олиб бириши керак». Ушбу =онун =абул =илинаётган пайитда «Улуғ депрессия» хотиралари са=ланиб турган эди ва кыпгина и=тисодчилар иқтисодиётга давлат аралашуви ин=розни яна такрорлаши мумкин деб таъкидлашди.
Иқтисодий ин=роз даврида ишсизлик даражаси юқори былади. Ахолининг даромадлари ва турмуш даражаси паст былади. Жами талаб ва жами таклиф модели шуни кырсатадики, =андай =илиб шок холати иқтисодий ин=ирозга олиб келади. Шунингдек у =андай =исми пул кредик ва бюджет сиёсатлари ин=рирозини олдини олади ва тугатишни хам кырсатади.
Юқорида кырсатилиб ытилган вазиятларга айрим и=тисодчилар =ышилмайди. Яъни, уларнинг фикрича давлат макроиқтисодий сиёсатни олиб бормаслиги керак. Агарда, давлат томонидан олиб бориладиган пул-кредит ва бюджет-соли= сиёсати иқтисодий ин=ирозини енгиллаштирса ва тугатса =андай =илиб давлат иқтисодиётига аралашмаслиги мумкин. Бу саволга жавоб бериш учун ушбу тан=идчилар томонидан олдинга сурилган айрим асосларини =араб чи=амиз:
1.Иқтисодий сиёсатни =абул =илиш ва ытказиш жараёнидаги ва=тинчалик узилиш. Яъни, пул-кредит ва бюджет-соли= сиёсати иқтисодий ривожланишига бирдан таъсир =илмасдан, балки бир оз узилишларнинг былиши, иқтисодий ба=арорликни ырнатишни =ийинлаштирилади.
2.Ба=арорлаштириш сиёсатидаги узилишларнинг икки хил тури мавжуд. Ички узилиш бу иқтисодий ин=ироз ва уни бартараф этиш учун кырсатилган сиёсий чора-тадбирлар ыртасидаги узилишдир. Чунки, иқтисодий ин=ироз былганлигини тан олиш ва уни бартараф этиш-бу иқтисодий ин=ирозни бартараф этиш учун кырилган у ёки бу чора -тадбирлар ва=ти билан уларнинг натижалар бериб бошлагунча былган ва=тларидан иборатдир.
Бюджет - соли= сиёсати учун узо= ва=т ички узилиш давом этади. Чунки, бюджет харажатлари ва соли= ми=дорини ызгартиришга аввалом бор давлат президентидан ва хукумат аъзоларидан рухсат олиш керак. Шунинг учун хам =абул =илиш даври анчагача чызилиб кетади.
Пул-кредит сиёсати учун амалга ошириш механизми асосида фоиз ставкаларини ызгартириш ор=али инвестицияга таъсир =илиш мумкин. Аммо, кыпгина корхоналар инвестицияларни олдиндан режалаштириб =ыйишади. Шунинг учун ЯММ ми=дорини пул-кредит сиёсати ор=али ыгартириш маълум бир ва=т талаб қилади.
Ба=арор сиёсатни юритиш амалиётда кыпгина иқтисодий вазиятларни олдиндан айтиш мумкин эмаслигидан у янада =ийналишади. Бу =ийинчиликларни макроиқтисодий прогнозлаштириш моделларини такомиллаштириш ёрдамида =исман бартараф этиш мумкин былади.
Прогнозлаштиришнинг битта усили кырсаткичларга асосланган. Ушбу индекс статистик маълумотлардан иборат, яъни, акция курси, =урилишларга берилган лицензиялар сони, янги корхона ва жихозларга буюртма хажми =иймати пул таклифи ва бош=алар. Бу кырсаткичларнинг ызгариши кып холларда иқтисодиётнинг ызгариши кып холларда иқтисодиётнинг ызгаришига олиб келади ва шунинг учун уларнинг камайиши иқтисодий пасайишлардан дарак беради.
Прогнозлаштиришнинг яна бир усули иқтисодий моделларни =ыллаш билан боғли=. Компютерда тузиладиган ыта мураккаб моделлар билан хам давлат ташкилотлари хам хусусий корхоналар хам шуғулланишади. Моделлар йирик ва мураккаб тенгламалардан иборат былади. Уларнинг хар бирида иқтисодий ривожланишнинг =андайдир бир томони акс эттирилади. Шунингдек, улар пул, бюджет-соли= сиёсати, нархлар ва шунга ыхшаш бош=а омилларнинг ызгаришларини хисобга олган холда тузилади. Прогнозларнинг =иймати моделларнинг сифати ва ызгарувчи кырсаткичларнинг тығрилигига боғли=лигини хам эсдан чи=армаслик керак.
Иқтисодиёт - янги фандир ва унинг хали кыпгина очилмаган =ирралари мавжуд. И=тисодчиларнинг билимлари етишмаслиги туфайли иқтисодий сиёсатлардаги ызгаришлар о=ибатини абсалют ишонч билан айта олмайдилар. Шунинг учун сиёсатчиларга маслахатлар бераётган эхтиёт былмо= зарур.
И=тисодчилар билимлари кыпгина сохаларда чегараланган былса хам. Лукас улар орасида кутиш натижаларини ташкил былиш муаммосига тыхталиб ытади. Иқтисодиётда кутиш катта ахамиятга эгадир. Кутишнинг ызи кыпгина омилларга боғли=, жумладан давлатнинг иқтисодий сиёсатига хам боғлик. Буни у ёки бу сифатини =абул =илишда албатта эътиборга олиш керак. Лукас хисоблайдики, сиёсий тадбирларни бахолашдаги анъанавий усуллар кутиш натижаларини ташкил =илишда сиёсатчилар таъсирини етарлича =амраб олмайди. Бу анъанавий усуллар тан=ири «Лукас тан=иди» деб ном олди.
Фаол ёки пассив иқтисодий сиёсатларни танлаш асосан тарихга бориб та=алади. Чунки, тарих кып нарсани ва кыпгина вазиятларни фаолро= очиб беришга ёрдам беради. Масалан, олдинлари олиб борилган бирорта фаол сиёсат иқтисодиётни ин=ироздан олиб чи==ан былса, албатта фаол сиёсат олиб бориш керак былади. Аксинча, иқтисодиётда кузатилаётган салбий ызгаришлар иқтисодий ин=ирозга эмас, балки олиб борилаётган сиёсатга боғли= былса бу пассив сиёсат олиб беришга асос была олади. Бош=ача =илиб айтганимизда, хар бир сиёсатчининг бар=арор сиёсат тығрисидаги фикри у тарихда =андай рол ыйнаганлигига боғли=. Шунинг учун хам макроиқтисодий сиёсатдаги тортишувлар кып холларда макроиқтисодий тарих тортишувга бориб тар=алади.
Аммо, тарихга мурожат =илиш хам ба=арор сиёсатни олиб бориш вариантларини танлашдаги тортишувларни тығри хал қила олмайди.
2.3. Қаттий сиёсат курси ва эркин макроиқтисодий сиесат
И=тисодчилар ыртасида тортишувларга сабаб быладиган иккинчи бир вазият бўлиб, олиб борилаётган иқтисодий сиёсат ба=арорлигининг ма=садга мувофи=лигидир, Уни олиб бориш ёки ытказиш у ёки бу иқтисодий вазиятларда =абул =илинадиган чора - тадбирларни олдиндан эълон =илиш ва кейинчалик эса ушбу эълон =илинган дастурга =аътий амал =илишга асосланган. Щаракат эркинлиги хар бир аниқ иқтисодий холатларга мос тушадиган иқтисодий муаммоларни бахолаш ва ушбу вазиятга мос келадиган сиёсатни танлаш имконияти беради.
Бу муаммо фаол ёки пассив иқтисодий сиёсатнинг ахамияти тығрисида саволга ыхшаш эмас. Чунки, фаол ёки пассив иқтисодий сиёсат аниқ бир курсларга таяниши мумкин. Масалан, пассив сиёсатнинг бар=арор йыналиши сиёсати бир йилда пул таклифи ысиш даражасини уч фоиз ми=дорида ушлаб туришни =ыллаб-=увватлайди. Фаол сиёсатда ба=арор йыналиш =уйидагича былиши мумкин: Пул таклифининг ысиш даражаси тенг 3% плюс ишсизлик даражаси-6%.
Бундан йыналиш ишсизлик даражасининг 6 фоизли шароитда пул таклифининг уч фоизга ысишини таъминлайди. Аммо ишсизлик 6 фоиздан ошганда хар бир фоиз ишсизлик даражаси пул таклифининг =ышимча бир фоизга ошишига олиб келади. Бу йыналишга асосан хукумат захира тизими иқтисодиёт ин=ирозга учраётган ва=тда пул таклифини кыпайтириш ор=али уни бар=арорлаштириш олиб келади.
Сиёсатчиларга ва иқтисодий сиёсатларни ташкил =илиш жараёнларига ишончсизлик.
Кыпгина и=тисодчилар хисоблашадики, иқтисодий сиёсат муаммоси - сиёсатчилар ихтиёрга =олдириш учун =ийин соха бўлиб хисобланади. Бундай фикрлар иқтисодий сиёсатларни =абул =илишда катта ахамиятга эгадир. Чунки одамлар кучли пул - кредит ва бюджет - соли= сиёсатлари айрим гурух сиёсатчилар ихтиёрида эканлигидан =ыр=ишади.
Иқтисодий сиёсатларда етарли билимларга эга былмаслик бир нечта сабаблар билан асосланади. Айрим и=тисодчилар хар хил гурухлар манфаатидан келиб чи=адиган иқтисодий сиёсат тартибсиз равишда ташкил =илинган былади деб хисоблашадилар. Бундан таш=ари, макроиқтисодиёт мураккаб фандир ва буни хар =анча кучли билимга эга былган сиёсатчи хам тыли= била олмайди. Бу ыз навбатида товламачи ва фирибгар сиёсатчиларга кыл келади. Хатто, уларнинг айримлари иқтисодиётни бундай сиёсатчилардан =ут=ариб =олиш учун конститутцияга айрим ызгартиришлар киритиш ор=али, масалан, баланслаш бюджетга ызгартиришлар киритишлар йыли билан =онунчилар =ылини боғлаб =ыйиш керак деб хисоблашади. Шунингдек, сиёсатчилар томонидан олиб борилаётган сиёсатларнинг манти=сизлиги кыпгина холларда ишончсизликка олиб келади. Айни=са, иқтисодий сиёсатларда ба=арор йыналишларни танлашса манти=сизлика кыпро= тығри келади. Масалан, кыпгина сиёсатчилар ыз мафаатини амалга ошириш учун, ыйлаб =ыйилган режалар ва =ылланиладиган чора - тадбирлар тығрисида кыплаб ваъдалар беришади. Аммо, ыз ма=садларига эришганларидан кейин эса, масалан, бизнесмен ва тадбиркорлар берилган ваъдаларга ишониб ишни бошлангандан кейин ыз ваъдаси устидан ыйланиб =олишади ёки бунга мисол =илиб давлат билан террорчилар ыртасидаги муносабатни келтириш мумкин, бундай холатда гаровдагилар хаётини са=лаб =олиш учун террорчиларнинг талабини маълум ми=дорда =ондиришга харакат қилади.
Юқорида айтилганлардан шундай хулосага =илиш мумкинки, сиёсатчиларга =онунчилик кам харакат эркинлиги берилса, шунчалик =ыйилган вазифалар тезро= ечилади. А=л идрок билан фикр юритадиган террорчилар томонидан одамлар камро= гаровга олинади ва ылдирилади, агарда давлат террорчилар билан хеч =андай музокара олиб бормаса.
Пул сиёсати шароитида давлат захира тизими нолли информация йыналиши билан мажбурий боғланган былса ишсизлар сонини оширмаган холда инфляция камаяди.
Турли сохалардаги сиёсатчиларнинг тутири=сизлиги тығрисида айрим мисоллар келтириб ытамиз:

  • давлат инвестиция фаолигини рағбатлантириш ма=садида капиталдан келган даромадларни соли=лардан озод қилади. Аммо, капитал инвестициялашгандан кейин эса ваъдани эсдан чи=аради.

  • Соли=чилар =онунларга амал =илиш учун давлат =онунни бузганларни =атти= жазолашни у=тиради, аммо соли= =онунлари бузилган холатда ыз хазинасини кыпайтиришни ыйлаб =олади

  • Янгиликларни, ихтироларни рағбатлантириш ма=садида уларга ва=тинчалик монополияга эга былишга ваъда беради. Ихтиродан кейин эса берилган патентларни бекор қилади;

  • Талабаларни ытилаётган фан билан кыпро= шуғулланиши учун ы=итувчи йил охирида имтихон оламан дейди. Аммо, барча талабалар ытилган материалларни тыли= эгаллангандан кейин фикридан =айтиши хам мумкин.


Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   65




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish