Ызбекистон республикаси олий ва ырта


Молиявий програмлаштириш ва молиявий секторнинг ривожланиш муаммолари



Download 0,97 Mb.
bet42/65
Sana22.02.2022
Hajmi0,97 Mb.
#88737
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   65
Bog'liq
макроиқтисодиёт маъруза матнлари иқтисодиёт

9.3.Молиявий програмлаштириш ва молиявий секторнинг ривожланиш муаммолари.

Тажрибалар шуни кырсатмо=даки, молиявий эркинлаштиришни фа=атгина макроиқтисодий институционал ислохотлар билан бир ва=тда ытказиш лозим. Чунки молиявий эркинлаштиришни бош=а ислохотлардан олдин ытказган давлатлар, бар=арорликни издан чи=арувчи капитал о=ими, фоиз ставкаларини ысиши ва корпорациялар молиявий ахволини ёмонлашиши каби салбий о=ибатлардан азият чекдилар.


Жамғармалардан самарали фойдаланишга имкон яратиб берган бар=арор молиявий тизим, бозор иқтисодиётида мухим роль ыйнайди. Ривожланган молия тизимига эга мамлакатлар, молия секторига етарли ахамият бермаган мамлакатлардан кыра иқтисодий бе=арорликни осон енгадилар ва и=тисодни ривожлантиришда кыпро= натижаларга эгадирлар.
Молиявий тизимни иқтисодиётга =ышган улуши унинг иқтисодиётга кырсатган хизматлар ми=дори ва сифатига боғли=. Молия, иқтисодий ысишнинг мухим омили хисобланади. Ыз ызини инвестиция ор=али молиялаш =атор =ийинчиликлардан халос былишга ёрдам беради, лекин хусусий корхоналар ресурслари бунга етарли эмасдир. Шунингдек, давлат сектори инвестицияларни жалб =илиши хам мумкин. Бунда =ышимча жамғармалар соли= тизими ор=али харакатга келтирилади.
Молиявий тизим ривожланишининг йыналиши =уйидаги мухим омиллар билан белгиланади: техник тара==иёт, ахоли турмуш шароитининг яхшиланиши, мулкчилик шаклининг ызгариши, ха=и=ий иқтисодий секторнинг молиявий ресурсларга сезган эхтиёжи.
Щозирги ва=тда оммавий равишда телекомуникация ва компютер технологиялардан фойдаланиш, техник тара==иёт омили бўлиб хисобланмо=да. Бу эса ыз навбатида глобаллаштириш жараёнини тезлаштирмо=да.
Ахоли турмуш шароитининг яхшиланиши хам бир =анча ызгаришларга олиб келади. Биринчидан, алохида омонатчиларнинг хохишининг ызгариши турли хил молиявий активларга хам таъсир этади. Шунингдек турмуш тарзи ысиши билан, ахоли банк ор=али кредитлашни эмас балки тығридани - тығри, пул маблағларини акция ва облигацияларга =ыйишга харакат қилади, бу ыз навбатида кыпро= фойда келтирсада, аммо ликвидлиги паст ва хафи каттаро=дир. Иккинчидан, корпорацияларни бош=арувида ва мулкчилик шаклида ызгаришлар рый беради. Молия тизимининг =уйидаги бос=ичлари бор:
1. банк бос=ичи
2. бозор бос=ичи
3. сеньюртитизация
Биринчи бос=ичда банклар молия тизимини энг асосий ёки ягона институти хисобланади.
Иккинчи бос=ичда жамғармаларни тыплаш ва жойлаштириш каби функцияларни ыз зиммасига оладиган, банкларга тегишли былмаган молиявий институтлар вужудга келади.
Сеньюритизация бос=ичининг характерли томони шундаки, унда пул ва =имматли =оғозлар бозори марказий ролни бажаради.
Индустрлашган мамлакатларда, турли хил молия институтлари зиммасига 80чи йилларда пул маблағлари =уйидагича та=симланган:
Махсус молия агентлари ор=али 30%гача пул маблағлари та=симланган, тижорат банклари зиммасига 30-35%, марказий банклар-5% ва банкка =арамайдиган молия институтларига 30-35% пул маблағлари тығри келган.
Хал=аро валюта фонди тад=и=отлари, узо= муддатда иқтисодий ысиш ва монетизация коэффиценти орасида жуда я=ин ало=а борлигини кырсатади.
Агар хукумат молия секторида бозор механизмини чеклаб =ыйса, унда иқтисодиёт молиявий чекланган хисобланади.
Керакли молиявий ташкилотларни тузиш ва=т ва маблағ талаб этсада, лекин хукумат кыпинча тез натижаларга интилади.
Бундан таш=ари хукумат, молиявий тизимни, ресурсларни лойихаларга жойлаштириш, фойдаларни =айта та=симлаш, давлат корхоналарига ёрдам бериш ва ташқи савдо сиёсати о=ибатларини =оплаш каби ма=садларда хам ишлатади.
Ривожланаётган мамлакатларда бош=ариш барча нормалардан чи=иб кетиши кузатилди. Уларнинг хукуматлари кредитларни жойлатиришини ыз зиммаларига олишади.
Мисол учун, 90 чи йилларда Покистонда 70% кредит давлатники былган, Хиндистонда ярмидан кыпи, Малаизияда деярли кредитларнинг 30%и банк портфелига тығри келган былса Корея эса ыз тарихида хукуматини 221та расмий деректив кредит программасини ытказганини шохиди былган.
Ривожланган мамлакатларнинг хукуматлари хам молиявий тизимни бар=арор са=лаб =олиш учун молиявий сектор ишлашига аралашиб туришган.
Айрим сохалар директив кредитлашдан фойда =урган былсалар хам, лекин иқтисодий ысишга унинг =ышган улушини хисоблаш анча =ийин.
Мажбурий захиралар нормасини белгилаш, молия тизимидан пул маблағларини чи=иб кетишига олиб келиши мумкин, агар бу норма, банклар ызлари хохлаган нормадан юқори былса. Сунъий равишда пасайтирилган фоиз ставкалри кредитларга былган ялпи талабни кескин ошириб юборади ва бунинг натижасида молиявий ташкилотлар займ беришга квота белгилаб =ыйишларига тығри келади.
Щукумат банкларга узо= муддатли ва хавли кредитлардан каттаро= фоиз олишни таъ=и=лаб =ыйиб ривожлантириш керак былган сохаларга ссуда беришдан банкларни кынглини совутади.
Молиявий эркинлаштириш молиявий програмлаштириришнинг муаммолардан бири хисобланади. Молиявий эркинлаштириш деганда, банк ва бош=а молиявий ташкилотлар фаолиятига =ыйилган чеклашларни олиб ташланиши, кредит беришда ызларига кыпро= эркинлик бериш, кредит ва депозитлар, фоиз ставкаларини белгилаш, =ыйилган маблағларни ма=садларини аниқлаш каби масалалар тушунилади.
Аксарият ривожланаётган мамлакатларнинг молиявий сектори институционал ривожланишнинг иккинчи бос=ичида-банкка тегишли былмаган молиявий агентларнинг ташкил топиши бос=ичидадир.
Одатда, банкдан таш=ари пул маблағларини топа олган корхоналар энг яхши мижозлар хисобланишади. Уларнинг йы=отилиши банклар учун кредит портфелини хавфини оширади.
Баъзи холатларда, хусусан давлат банклари мавжуд давлатларда банк ислохатларини хаётга татби= =илинишининг энг маъ=ул йыли банкларнинг фаолиятини чеклаш ва параллел равишда хусусий банклар тизимини такомиллаштиришдир.
Молиявий дастур кетма-кетлиги.
Ислохотнинг кейинги бос=ичида турли хил бозор шакллари шаклланиши ва ра=обатнинг кучайиши лозим.
Ислохатлар даврида етарли натижаларга эришилганда, хукумат ислохотларнинг сынгги бос=ичига ытиши мумкин, яъни фоиз ставкаларини эркинлаштириш, директив кредитлашдан воз кечиш, капитал о=ими назоратини сусайтириш ва хорижий институтлар фаолиятига тыс=инлик =илмаслик ва шу кабилар.
Директив кредитлаш кыпинча молия бозоридаги номувофи=ликларни тығирлаш учун эмас, балки маблағларни биринчи даражали сохаларга йыналтиришдир. Шунга =арамай иқтисодий муаммоларни хал =илишнинг бундан хам самарали йыллари мавжуддир. Товар бозоридаги фойда та=симланишига бевосита аралашув ёрдамида, =ишло= хыжалигида нарх - наво ислохотлари, кам таъминланганларга ёрдам кырсатиш ва шу кабилар. Бунинг натижасида кредитларни самарасиз ишлатилишига бархам берилади.



Download 0,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   65




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish