Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

Bitim logistik xarajatlari. 
 
Yuqorida  obyekt  logistizatsiya  xarajatlarining  xarajatlar  hisobi  maqsadida 
turli  shakllar  ko‘rib  chiqildi.  Asosiy  e’tiborni  xarajatlar  kategoriyasiga  qaratish 
lozim, qaysiki bevosita qaror qabul qilish, nazorat va boshqarish, foyda hisobi va 
kalkulyatsiyaga  ta’sir  qiladi  -  bitim  xarajlari.  Logistik  xarajatlarni  qoplaydigan 
asosiy  omil  bu  sarf.  Tayyorlov  -  ombor,  taqsimlov  -  sotuv  va  ishlab  chiqarish 
sarflari  tarkibiga  bitim  shartlari  bo‘yicha  kelishuvlar  olib  borish,  uni 
rasmiylashtirish,  potensial  sotuvchi  va  xaridorlar  haqida  axborot  yig‘ish,  yuridik 
xuquqlarni  himoya  qilish  bilan  bog‘liq  xarajatlar  kiradi.  Logistik  tizim  ichi  va 
tashqarisida amalga oshiriladigan operatsiyalardan farqli joyi bunda egalik huquqi 
bir  kishidan  ikkinchi  kishiga  o‘tishi  va  sug‘urta  majburiyatining  bir  tashkilotdagi 
ikkinchi  tashkilotga  o‘tishi.  Bosqich  va  operatsiyalarni  amalga  oshirish  tovarga 
egalik huquqining ko‘chishi bitim xarajatlarini tashkil qiladi. 
 
Bitim  xarajatlari  -  bozor  kelishuvlari  paydo  bo‘lish  natijasi.  Tromaksiya 
kategoriyasi  keng  qo‘llaniladi:  har  xil  muddatli  bitimlar  xususiyatini  ifodalaydi, 
qaysiki  detalni  rasmiylashtirishni  talab  qiladi.  Bitim  xarajatlari  logistik  tizimning 
sotish  paytidagi  tovarga  egalik  va  uning  o‘tish  yoki  sug‘urta  majburiyatlarining 
o‘tishi bilan bog‘liq bo‘lgan  ajralmas qisimdir. 
O  Uilyamson  o‘zining  o‘z  ishida  bitim  xarajatini  bitimdan  oldin  keyin 
paydo  bo‘lgan xarajatlarga bo‘ladi. 
Xarajatlarning birinchi kategoriyaga  kuyidagi tegishli: 
  axborot qidirish  xarajatlari. Axborat qidirish xarajatlari tarkibiga potensial va 
xokozolar haqidagi axborat xarajatlari kiradi. 
  kelishuv  olib    borish    xarajatlari,  unga  almashtirish  shartlari,  kelishuv  turini 
tanlash xarajatlari kiradi. 

---

 
160 
 
o‘lchov  xarajatlari  unga  sifatli,  sonli,  xizmat  xo‘jalik  aniqlash  xarajatlari 
kiradi. 
 
shartnoma  tuzish  xarajatlari,  yuridik  va  noqonuniy  shartnomalar  imzolash 
xarajatlari. 
Bu  tavsif  miqdoriy  baholashning  asosidir,  keyinchilik  boshqaruv 
xarajatlarini  kamaytirish.  Yangi  turdagi  xarajatlarning  ajratilishi  logistik 
mutaxassislari  uchun  va  agentlar  uchun  ham  juda  qulaydir. Bu to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
firmalararo kelishmovchilik anglashilmovchilikni yo‘qotadi.