Ызбекистон Республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

16.3. Issiqlik izolyatsiya materiallarining konstruktsiyalari. 
Issiqlikni  izolyatsiyalovchi  materiallar,  qurilish  uchun  zarur  bo’lgan 
mustaxkamlikka  ega  bo’lmagan  dona-dona,  tolasimon  va  pastasimon  massa 
ko’rinishida.  Shuningdek,  ma’lum  bir  qolipda  tayorlangan  mos  ko’rinishga  ega 

---

 
152 
bo’lgan ashyo sifatida qo’llaniladi. Bu materiallar bilan izolyatsiyalanilayotgan quvur 
va  uskunalarni  qoplash  va  ularni  korroziyadan  ximoyalash  uchun  issiqlik 
izolyatsiyalovchi  ashyolarni  konstruktiv  mos  ravishda  tayyorlash  lozim.  Issiqlik 
izolyatsiyasi  tarkibiga:  metall  yuzalarni  antikorrozion  modda  bilan  qoplash,  asosiy 
izolyatsiyalovchi  qatlam,  mustaxkamlovchi  va  maxkamlovchi  ashyolar  hamda 
izolyatsiyani tashqi pardozlovchi material kiradi. 
Issiqlik  izolyatsiyasi  bilan  qoplash  operasiyasi  ma’lum  texnologik  ketma-
ketlikda  bajariladi  va  u  quyidagi  etaplardan  iborat  bo’ladi;  1)  quvur  yoki  uskunani 
tayyorlash;  2)  antikorrozion  ximoya;  3)  issiqlik  izolyatsiyasini  asosiy  qatlamini 
o’rnatish; 4) konstruksiyani tashqi pardozlash. 
Quvurlar  yoki  uskunalarni  tayyorlash  jarayonida,  ularning  tashqi  yuzalari 
zang  va  loylardan  metall  yaltiraguncha  tozalanadi.  Quvurlar  elektr  yoki  pnevmatik 
cho’tka,  qum  oqimini  yo’naltiruvchi  apparat  yoki  ingibir  kislotasida  ximiyoviy  yo’l 
bilan  tozalanadi.  So’ngra  yuzalar  uayt-spirt,  benzin  yoki  boshqa  organik  eritgichlar 
yordamida  moylardan  tozalanadi.  Metallni  korroziyadan  ximoyalash  uchun  bitum 
mastikalari  yoki  pastalari,  bitum  asosidagi  turli  lok  va  emallar,  smola  va  bo’yoqlar, 
rulonli materiallar, polietilen yopishqoq tasmalar va boshqa materiallar qo’llaniladi. 
Quvurlarning  tashqi  yuzalariga  korroziyaga  qarshi  ishlov  berilishi  issiqilik 
tarmoqlarini qay tarzda o’tkazilganiga bog’liq ravishda bajariladi.  
Issiqlik  tashuvchini  harorati  150
0
S  gacha  bo’lgan  quvurlar  uchun  ko’p 
hollarda  izol  mastikasi bo’yicha  2  qavat  rulonli  izol, yopishtirilgan bitumli  moylash 
qo’llaniladi. Issiqlik tashuvchini harorati yuqori bo’lgan xollarda turli turdagi shisha-
emal bilan korrozion ximoya bajariladi. 
Asosiy  izolyatsion  qatlam  issiqlikni  izolyatsiyalash  talablariga  javob 
beradigan materiallar bilan bajariladi. Bu qatlamni qalinligi materialning issiqlik fizik 
xususiyatlari  va  izolyatsiyalanayotgan  yuzaga  qo’yilgan  talab  daradasidan  kelib 
chiqqan xolda qabul qilinadi.  
Maxkamlovchi,  tutib  turuvchi  moslamalar  sifatida  metall  to’rlar,  simdan 
tayyorlangan  aylana  simlar  armatura  po’lati  yoki  temir  tasmadan  tayyorlangan 
bandajlar qo’llaniladi. 
Izolyatsiyalovchi  qatlam,  tashqi  pardoz,  qoplab  turuvchi  qatlam  va  ximoya 
qobig’idan iborat bo’ladi. 
 
 
 
 
rasm. Mustaxkam, shaklga ega qoplamalardan 
tayyorlangan yig’ma izolyatsiya. 
1-antikorrozion  qoplama;  2-asbestsementli 
mastika; 
3-armatura; 
4-qoplab 
turuvchi 
qatlam; 
5-qoplama; 
6-asbestsementli 
rasm.  Egiluvchan,  shaklga  ega 
qoplamalardan 
tayyorlangan 
yig’ma izolyatsiya. 
1-antikorrozion 
qoplama; 
2-
payvand  choklarini  asbestsementli 

---

 
153 
biriktiruvchi;  7-simdan  tayyorlangan  bondaj; 
8-payvandlangan chok izolyatsiyasi. 
biriktiruvchisi; 
3-simdan 
tayyorlangan 
bondaj; 
4-qoplab 
turuvchi qatlam; 5-qoplama. 
Unga  qalin  bo’lmagan  qoplab  turuvchi  qatlam  asosiy  qatlamni  atmosfera 
yog’ingarchiligi, zamin namligi va mexanik ta’sirdan saqlashdan ximoya qilib turadi. 
Himoyalovchi  qoplama  qatlamga  suvni  o’zidan  qochiruvchi  rulonli  yoki  mato 
materialni  yelimlash  bilan  bajariladi,  so’ngra  bu  yuza  bo’yaladi  yoki  bo’yalmasligi 
ham mumkin. Bunday ximoya, qoplam qatlamini (ayniqsa agressiv muhitda) uzoqroq 
muddat  ishlashini  va  ishonchliligini  oshiradi  va  tashqi  ko’rinishini  yaxshilaydi. 
Shunday  qilib,  izolyatsiyani  tashqi  pardoz  mustaxkamlovchi  detallari  bilan 
izolyatsion  konstruksiyaning  mustaxkamligi  oshiriladi  va  undan  foydalanish 
muddatini uzaytiradi.