Ызбекистон Республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

 
 
 
 
 
 
 

---

 
170 
21- Ma`ruza 
Mavzu: Suv bilan isitish tizimlari, isitish tizimida suv tsirkulyatsiyasi va 
bosim yo`qolishni hisoblash. Zamonaviy isitish tizimlari. 
Reja: 
21.1. Suv bilan isitish tizimlari. 
21.2. Isitish tizimida suv tsirkulyatsiyasi va bosim yo`qolishni hisoblash. 
21.3. Zamonaviy isitish tizimlari. 
 
21.1. Suv bilan isitish tizimlari. 
1. Suvli isitish tizimlari. Ular quvurlarining o`rnatilishiga qarab quyidagi turlarga   
bo`linadi: 
a)  yuqoridan taqsimlanuvchi bir quvurli isitish tizimlari; 
b)  pastdan tarqaluvchi bir quvurli isitish tizimlari; 
v)  yuqoridan tarqaluvchi ikki quvurli isitish tizimlari; 
g)  pastdan tarqaluvchi ikki quvurli isitish tizimlari; 
d)  bir quvurli gorizontal joylashgan isitish tizimlari; 
e)  ikki quvurli gorizontal joylashgan isitish tizimlari; 
j)  tuntarilgan holatda o`rnatilgan bir quvurli isitish tizimlari; 
z)  tuntarilgan holatda o`rnatilgan ikki quvurli isitish tizimlari; 
i)  demarkazlashtirilgan ye.I.Chegikning isitish tizimlari; 
Isitish tizimlaridagi suvning harakatlanishi sun`iy ravishda - nasoslar yordamida 
harakatga  keltirilsa  –  nasosli  isitish  tizimlari  deb  ataladi.  Bu  turdagi  isitish 
quvurlarining  hozirgi  paytda  ahamiyati  katta  bulib,  binolarning  qanday  maqsadda 
qurilganidan  qat`iy  nazar  keng  qulamda  ishlatiladi.  Isitish  tizimlaridagi  suvning 
harakati  tabiiy  holda,  ya`ni  gravitatsion  holda  harakatga  keltiriladigan  turi  hozirgi 
vaqtda nisbatan kam qullaniladi. 
Tajriba  shuni  ko`rsatdiki,  issiq  suv  bilan  ishlaydigan  isitish  tizimlarining 
sanitariya-gigienik,  texnikaviy  jixatdan  afzalligi,  ustunligi  va  samaradorligi  alohida 
ahamiyatga  ega.  Bu  isitish  tizimlari  quyidagilardan  iborat:  bunda  quvurlar  hamda 
isitish  asboblari  sirt  yo`zasidagi  haroratning  yuqori  emasligi;  binoning  xonalari 
ichidagi havo haroratining tekis  taqsimlanishi va bir  xil  darajada bo`lishi; tizimlarni 
ishlatilish  muddatidagi  salmog`,  issiqlik  tejamining  samaradorligini  ko`p  ligi; 
ishlatish  jarayonidagi  shovqinning  pastligi;  ta`mirlash  va  ta`mirlashga  sarf  bo`lgan  
xizmatlarning oson kuchishi kabi ustunliklari bilan ajralib turadi. 
Issiq suv bilan ishlaydigan isitish tizimlarining issiqlik bilan ta`minlash, markaziy 
qozon  qurilmalari  va  issiqlik  markazlari  yordamida  amalga  oshiriladi.  Suv  bilan 
isitish  qurilmalari  tizimining  asosiy  issiqlik  man`basi  mahalliy  suv  isitish  qozonlari 
bulib,  ularni  (mahalliy  issiqlik  ta`minoti)  isitiladigan  binoda  yoki  undan  ajratilgan 
alohida binoga o`rnatiladi. 
Qozon qurilmalarining turlari ishlab chiqarilayotgan issiqlik quvvatiga, issiqlik  
Binolarning  issiqlik  ta`minoti  binoning  maqsadga  muvofiqligiga  bog`liq  holda 
QMQ ga asosan me`yoriy harorat sharoitini tashkil etish uchun issiqlik tashuvchining 
turi qabul qilinadi. 
Masalan,  turar-joy  jamoat  jumladan,  uquv  muassasalarida,  idoralar,  mo`zey, 
kutubxona  kabi  binolarda  issiq  suvning  harorati  95
0
...70
0
S    (ikki  quvurli  isitish 
tizimlarida),  kasalxona,  bolalar  va  davolash  muassasalarida  isitish  uchun  issiq  suv 

---

 
171 
harorati 105
0
…70
0
S qabul qilinadi (bir quvurli isitish qurilmalarida). 
Sanoat  binolari  va  xujalik,  sport,  restoran,  vokzal,  tomoshaxona  va  xokazo 
binolarda  yuqori  haroratli  issiq  suv  bilan  ishlaydigan  issiqlik  qurilmalarini  o`rnatish 
mumkin. 
Issiqlik  elektr  markazidan  IEM  va  yirik  tuman  yashash  massivlari  qozon 
qurilmalaridan o`zoqda joylashgan iste`molchilarga katta hajmda issiq suv olib borish 
uchun  yuqori  haroratga  ega  kam  hajmda  issiq  suv  yuborish  maqsadga  muvofiqdir. 
Shuning uchun o`zoqda joylashgan iste`molchilarga bevosita o`zatiladigan quvurdagi 
issiq suv haroratini 150
0
S gacha ko`tarib, tranzit issiq suv quvurlari uchun esa 180
0
S 
gacha  haroratni  ko`tarish  imkoniyatiga  ega  bulamiz.  Yuqori  haroratli  issiq  suv 
quvurlarining issiqlik qurilmalariga ulanish sxemalari quyidagi 6.1 va 6.2-rasmlarda 
ko`rsatilgan. 
a)  Isitish  qurilmasidan  qaytib  kelayotgan  suvni  aralashtirmay  ulanishi  sxemasi. 
Bunda  isitish  qurilmasidagi  issiq  suvning  harorati  issiqlik  quvuridagi  issiq  suv 
haroratiga teng; 
b) Qaytib-kelayotgan suvni elevator yordamida aralashtirish usuli;  
v)  Tarqatuvchi  va  qaytaruvchi  quvurlardagi  kundalang  ulovchi  quvur  bulimiga 
qo`yilgan nasoslar yordamida aralashtirish usuli; 
g)  issiqlik  almashtiruvchi  va  isiqlik  hosil  qiluvchi  uskuna  yordami  bilan  ulanish 
sxemasi.  
 
a) 
b) 
v) 
g)