|
1.1.Kirish. Fanning maqsadi va vazifalari, boshqa fanlar bilan bog`lanishi,
zamonaviy holati va kelajagi.
Issiqlik bilan ta`minlash tizimlari xalq xo`jaligini rivojlantirishining
kattta bir bo`lagini tashkil etadi. Buni anglab yetish uchun xalq xo`jaligida qazib
olinadigan va ishlab chiqiladigan yoqilg`ining issiqlik ta`minotiga 25 foizi
sarflanishini aytishning o`zi kifoya qiladi. Hozirgi yoqilg`i tanqis zamonda undan
unumli foydalanish davlat mikyosidagi vazifalardan biri hisoblanadi.
Markaziy issiqlik bilan ta`minlash yirik tuman qozonxonalari tomonidan
amalga oshiriladi. Yirik tuman qozonxonalarining FIK mayda qozonlar FIK dan
ancha yuqori. Issiqlik elektr markazlari yordamida issiqlik bilan ta`minlash tizimlari,
issiqlik bilan ta`minlash tizimlari ning oliy formasini tashkil etadi. U yoqilg`i
sarflanishini 20-25 foizga qisqartirish imkonini beradi. Bundan tashqari markaziy
issiqlik bilan ta`minlash katta sotsial ahamiyatga ega, u ishlab chiqarish mehnat
unumdorligini oshirish imkonini beradi, mehnat sharoitini yaxshilaydi, odamlarning
yashash sharoitini yaxshilaydi. Markaziy issiqlik bilan ta`minlash tizimlari, mayda
isitish tizimlarini yo`qotish imkonini beradi. Chunki bunday mayda uskunalar atrof
muhitni iflos chiqindilar bilan zaharlaydi. Shunday qilib markaziy isitish tizimlari
atrof-muxitni muhofaza qilishda ham katta rol o`ynaydi. Hozirgi vaqtda, fan va
texnikaning yadro energiyasidan foydalanishdagi yutuqlari yangi yo`lni ochib berdi.
Hozirgi vaqtda atom energiyasida ishlaydigan issiqlik elektr manbaalari va atom
energiyasida ishlaydigan qozonxonalar ishlab turibdi. Yadro energiyasidan
foydalanish qimmatli xom ashyo, organik yoqilg`ilarni tejamli ishlatish imkonini
bermoqda.
Mamlakatimizda issiqlik va gaz ta`minoti quvurlari miqdori va ularning
o`tkazish qobiliyatining yildan-yilga ortib borishi soha mutaxassislari oldiga
murakkab masalalarni hal qilish vazifasini qo`yadi. Iste`molchilarni tabiiy gaz bilan
ta`minlash masalasi ham o`z ichiga qator murakkab inshootlarni muayyan ishlashini
ta`minlash yo`li bilan amalga oshiriladi.
Hozirgi zamonda texnikaning keskin rivojlanishi ishlatilayotgan asbob
uskunalar va jihozlarning oz fursat ichida ma`naviy eskirib qolishiga olib keladi. Bu
holatni oldindan ko`ra bilish va o`z vaqtida zamonaviy uskunalarga almashtirish
107
faqatgina o`z ishini mukammal bilgan, hamda o`z ustida ishlab bu sohadagi jahon
standartiga mos yangiliklardan xabardor bo`lgan mutaxassisning qo`lidan kelishi
mumkin.
Energetika zamonaviy, industrial rivojlangan har qanday davlatning yetakchi
tarmog'idir. Energetika deganda elektr va issiqlik energiyasi, siqilgan gazlar va
boshqa energiya tashuvchilarning energiyasini ishlab chiqarish va uzatish uchun
xizmat qiladigan uskunalar tushuniladi. O'zbekiston Respublikasida ishlab
chiqariladigan energiyaning 25% dan ortiqrog'i har xil iste'molchilarni issiqlik bilan
ta'minlashga sarflanadi.
Shaharlarda issiqlik energiyasining asosiy iste'molchilaridan biri sanoat
korxonalaridir (-70%). Sanoat korxonalarida issiqlik energiyasi texnologik jarayonlar,
isitish, havo almashtirish (ventilatsiya) va issiq suv bilan ta'minlashga sarflanadi.
Ishlab chiqarilayotgan issiqlik energiyasining qolgan qismi (30%) maishiy va
turar joy binolarini isitishga sarflanadi. Shu issiqlikning 30-40% suvni isitish uchun
sarflanadi.
Oliy Majlis IX sessiyasida qabul qilingan “Kadrlar tayyorlash bo`yicha Milliy
dasturni amalga oshirish, hayotga tadbiq etish, hech bir mubolag`asiz, strategik
maqsadlarimiz-farovon, qudratli, demokratik davlat, erkin fuqarolik jamiyati barpo
etishimizning asosi bo`lmog`i zarur”.
Mamlakatimizda issiqlik va gaz ta`minoti quvurlari miqdori va ularning
o`tkazish qobiliyatining yildan-yilga ortib borishi soha mutaxassislari oldiga
murakkab masalalarni hal qilish vazifasini qo`yadi. Iste`molchilarni tabiiy gaz bilan
ta`minlash masalasi ham o`z ichiga qator murakkab inshootlarni muayyan ishlashini
ta`minlash yo`li bilan amalga oshiriladi.
Injenerlik tarmoqlari va jihozlari sohasidagi pedagog hodimlar oldiga
qo`yilgan topshiriqlarni bajarish uchun:
- shu soxadagi uskuna va jihozlarning tuzilishi, ishlash printsipi, bir - biri bilan
aloqasi va bir biriga ta`siri, hamda ularni boshqarish printsiplarini;
- uskuna va jihozlarni ishlatishda texnika xavfsizligi va yong`in xavfsizligi
qoidalarini;
- barcha uskuna va jihozlarni ishlatish va ta`minlash qoidalarini, me`yoriy
kapital va joriy ta`mir orasi muddatlarini ;
- uskuna va apparatlar ichida sodir bo`layotgan gidravlik va gazodinamik
jarayonlar qonun -qoidalarini va bu jarayonlarga ta`sir qilish yo`llarini;
- suv va gazni tozalash, saqlash va iste`molchiga uzatishdagi texnologik
jarayonlarni ta`minlashni;
- barcha texnik va texnologik jarayonlarni amalga oshirishda avtomatik
boshqarish printsiplarini bilishi va o`z vazifasini bajarishda zarur bo`lgan iqtisodiy
bilimlarga ega bo`lishi va boshqa ishlarni bajarishda ilg`or uslublarni mukammal
bilishi va bu qoida va tartiblarga amal qilishi lozim.
Hozirgi zamondagi texnikaning keskin rivojlanishi ishlatilayotgan asbob
uskunalar va jihozlarning oz fursat ichida ma`naviy eskirib qolishiga olib keladi. Bu
holatni oldindan ko`ra bilish va o`z vaqtida zamonaviy uskunalarga almashtirish
faqatgina o`z ishini mukammal bilgan, hamda o`z ustida ishlab bu sohadagi jahon
standartiga mos yangiliklardan xabardor bo`lgan mutaxassisning qo`lidan kelishi
mumkin.
108
Do'stlaringiz bilan baham: |
