Ызбекистон Республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

21.2. Isitish tizimida suv tsirkulyatsiyasi va bosim yo`qolishni hisoblash. 
Isitish  tizimining  yopiq  halkasidagi  quvurlarning  har  bir  nuqtasida  (isitilish 
davrida),  o`zluksiz  gidravlik  bosimning  o`zgarishi  suvning  zichligi  va  aylanma 
harakatidagi  bosimiga  bog`liqdir.  Bu  bosimning  dastlabki  qiymati  tizimda  tinch 
turgan paytidagi gidrostatik bosim qiymatiga mos keladi. 
2 
1 
2 
1 
2 
1 
1 
3 
8 
4 
8 
6 
1 
1 
1 
1 
7 
5 
 
8 
8 
5 
8 
8 
8 

---

 
172 
Isitish  tizimidagi  bosimning  eng  katta  qiymati  issiq  suvning  maksimal  miqdorda 
quvurlarda  aylanma  harakatda  bo`lgan   paytida va  tashqi haroratning  qish davridagi 
eng  sovuq  paytidagiga  mosdir.  Bu  ikki  holatni,  ya`ni  isitish  tizimidagi  gidravlik 
bosim  va  tashqi haroratning  maksimal  qiymatini taqqoslab kursak,  isitish tizimining 
ishlash  jarayonida  tizimdagi  quvurlarning  har  bir  nuqtasining  dinamikasi  tug`risida 
fikr yuritish mumkin. 
Isitish  tizimida  sodir  bulayotgan  gidravlik  bosimning  o`zgarishini  aniqlash 
quvurlararo  bosimning  o`ta  past  yoki  baland  bo`lishini  aniqlashda  katta  ahamiyatga 
ega,  chunki  bunday  hol  aylanma  harakatning  tartibini  bo`zishga  va  ayrim  hollarda 
isitish  asbob-uskunalarini  ishdan  chiqarishga,  sabab  bula  oladi.  Demak  isitish 
tizimidagi  gidravlik  bosimni  aniqlash  tizimdagi  normal  ishning  tula-tukis  amalga 
oshirilishi uchun to`ziladigan barcha hisobiy dasturlarni ko`rsatib beradi. 
Tabiiy bosim tug`risida mulohaza yuritish uchun vertikal (tikka) joylashgan bir 
quvurli  yuqoridan  taqsimlovchi  isitish  tizimining  printsipial  sxemasini  kurib 
chiqamiz (7.1-rasm). Bu uch qavatli binoning isitish tizimida quvurlardan issiqlik yu-
qolmaydi deb faraz qilsak, ya`ni quvurlarda issiq suv sovishini inobatga olmaymiz. 
Tik quvur orqali issiqlik manbasidan tabiiy harakati bilan issiq suv to`liq oqimi (t
i
, 

i
) birinchi nuqtada (1) ikki oqimga bo`linadi. Birinchi oqim, oxirini ulovchi o`zatma 
orqali,  ikkinchi  oqim  issiqlik  asbobi  orqali  o`tib,  bu  oqimlar  ikkinchi  nuqtada  (2) 
birlashgach,  avvalgi  birlamchi  to`liq  oqimini  tashkil  qiladi.  Ikkinchi  nuqtada  to`liq 
oqimga  ega  bo`lgan    issiq  suvning  harorati  shubhasiz  kamayadi,  chunki  2-nuqtada 
ikkinchi  oqim  issiqlik  asbobidan  utish  jarayonida  sovigan  bulib,  bu  sovish  (t
1
, 

1
) 
darajasi  uskunasidan  xona  ichiga  beriladigan  hisobiy  (t
i
, 

i
)  miqdoriga  teng  bo`ladi. 
Ikkinchi nuqtadan keyingi umumiy to`liq oqim o`z harakatini davom etdirib uchinchi 
(3)  nuqtaga  yetib  kelgach,  yana  ikkiga  bo`linadi.  Sungra  yana  ikkinchi  oqimning 
harorati  (t
i
, 

i
)  isitish  asbobida  sovib  turtinchi  (4)  nuqtada  birlashadi.  Shunday  qilib 
bir tomonlama sovigan suv beshinchi (5) nuqtada yana ikki tomonga (t
2
, 

2
) bulinib 
siljiydi va hakazo. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Demak,  yuqoridan  taqsimlangan  vertikal  isitish  tizimidagi  issiq  suv  har  qavatdan 
q
III
 
 
u.м 
h
1 
1
 
t
u

u 
2
 
q
II
 
5
 
4
 
h
2 
q
I
 
5 
6 
h
3 
h
 
Isitish 
markazi
 
t
ќ

ќ