Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат и+тисодиёт университети


Мавзу: Инвестиция фаолиятини молиялаштириш ва давлат томонидан тартибга солиш



Download 0,94 Mb.
bet13/75
Sana26.02.2022
Hajmi0,94 Mb.
#466513
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   75
Bog'liq
Инвестицияларни ташкил этиш ва молиялаштириш

3. Мавзу: Инвестиция фаолиятини молиялаштириш ва давлат томонидан тартибга солиш.



  1. Инвестиция фаолиятини молиялаштириш ва тартибга солишнинг усуллари.

  2. Инвестиция фаолиятини тартибга солишда инвестиция стратегиясининг урни.

  3. Ызбекистонда хорижий инвестицияларни давлат томонидан бош=арилиши.

4. Хорижий инвестицияларни тартибга солишнинг жащон тажрибаси.



  1. Инвестиция фаолиятини молиялаштириш ва тартибга солишнинг усуллари.

Бозор и=тисодиётида инвестиция фаолиятини молиялаштириш инвесторлар томонидан молиявий ресурсларни жалб =илиш йыли билан кредитлар эвазига, муомалага, =онунчиликда белгиланган щолда, =имматли =о\озлар ва заёмлар чи=ариш щисобига олиб борилади. Давлат мулкини хусусийлаштириш туфайли мамлакат ми=ёсидаги манбаларни таркибида мабла\ларни камайиб бориши кызатилмо=да. Аксинча турли мулк эгаларининг мабла\лари, янгидан ташкил этилаётган фондларни улуши, чет эл инвестицияларининг ми=дори ортиб боради. Албатта, бу борада щар бир мамлакатнинг инвестиция сиёсати щал =илувчи ролни ыйнайди. Инвестиция манбаларини ташкил этишда мамлакат и=тисодиётини бар=арорлиги, миллий валюта бирлигини конвертрланиши, таш=и и=тисодий муносабатларнинг ривожланиши, ащоли эщтиёжини ишлаб чи=ариш щисобига =ондирилиши ва бош=алар мущим роль ыйнайди.
Бозор муносабатларини ривожлантириш давлат томонидан олиб бориладиган ички молия сиёсатига чамбарчас бо\ли=дир. Молиявий ресурсларни та=симлаш ва =айта та=симлаш щамда у ёки бу йыналишда сарфлаш ва жам\ариш мамлакатда =абул =илинган ва амалиётда фаолият кырсатаётган та=симот тизимига бо\ли=дир. +онунчиликни ривожланиши, адолатли =онунлар =абул =илиниши ва уларни щаётга татби= этилиши бозор муносабатларининг ривожлантиришга, тадбиркорлик, ишбилармонликни кенг кыламда тар=алишига =аратилса инвестиция манбалари таркибида давлат мабла\лари камайиши щисобига бош=а мулкдорлар мабла\лари ысиб боради. Ишлаб чи=ариш муносабатларини ты\ри йылга =ыйиш ва давлатнинг самарали молия сиёсатини юритиш алощида ащамиятга эгадир. Хорижий капитални кириб келиш даражаси устун даражада мамлакатни олиб бораётган молия сиёсатига бо\ли=дир.
Ытиш и=тисодиётида инвестиция манбаларини мулкчилик шаклларидан =атъий назар =уйидаги гурущларга ажратиш мумкин:

  • инвесторларни ыз молиявий ресурслари (фойда, амортизация ажратмалари, пул жам\армалари, фу=аролар, щу=у=ий шахсларни жам\армалари ва бош=а манбалар);

  • инвесторларни =арзга олган молиявий мабла\лари (заём облигациялари, банк кредитлари ва бюджет ажратмалари);

  • инвесторларни жалб =илган молиявий мабла\лари (акциялар ва бош=а =иммат бащоли =о\озларни сотишдан тушган мабла\лар, фу=аро ва щу=у=ий шахсларни пайлари ва турли хил бадаллар, щамда турли хил ма=саддаги нодавлат фондлар, мабла\лари); давлат бюджетининг инвестиция ажратмалари.

Бозор муносабатлари шаклланган шароитда инвестиция фаолиятини молиялаштириш манбалари таркибини 3-чизмада кыриш мумкин.
3-чизма

Инвестиция фаолиятини


молиялаштириш манбалари таркиби.





Давлат бюджетидан ажратмалар.

Кредитга олган маблаглар.

Карзга олинган маблаглар.

Кимматбахо когозлар ва заёмлар чикариш щисобига.

Инвесторни уз маблаглари
щисобидан.

Хал= хыжалигини узо= йиллар мобайнида экстенсив усулда ривожланиши давлат томонидан мувофи=лаштириб былмайдиган инвестиция харажатларига олиб келди. Натижада, щаддан таш=ари кып асосий ишлаб чи=ариш фондлари барпо этилди. Асосан улар щарбий саноат мажмуида ва тугалланмаган =урилишда ылчамсиз молиявий ресурсларни =айтарилишига – (мабла\ ажратилишини тыхтатилишига) ва тугалланмган =урилишларни тыхтатилишига олиб келди. Бундай ащволнинг асосий сабаблари соби= иттифо= щудудида узо= йиллар давомида марказлашган режалаштиришни мавжуд былганлиги, щамда унинг о=ибатида ижтимоий ва саноат мащсулотларнинг таркибида ишлаб чи=ариш =уролларининг щаддан таш=ари ысишидир.


Марказлашган режалаштиришни ривожланишни асосий усули =илиб олиниши, ашёлар ва пул о=имлари орасидаги мутаносибликни бузилишига олиб келди. Охирги йилларда эса моллар билан пул ыртасидаги нисбатни бузилиши, бюджет =опламаларининг ысиб бориши щисобига былди. Бащо сиёсатини ыз ва=тида тартибга солинмаганлиги бюджет =опламаларини талаб этилишига ва унинг щисобига корхоналар щамда ащоли даромадларини тез ысишига олиб келди. Маъмурий режалаштириш доирасида бу даромадларга нисбатан моддий бойликлар етарли былмай =олди. Умумлаштириб айтганда, хал= хыжалигини номутаносиблигини учта кырсаткич билан ифодалаш мумкин; давлат бюджетининг камомадлиги, хыжалик ташкилотларини банклар олдида исти=болсиз =арзларининг пайдо былиши, щамда ащоли даромадларининг харажатларга нисбатан кыпайиб бориши.
Ащоли даромадларининг ысиб бориш даври ишлаб чи=аришни пасайиб бориши билан ты\ри келади. Шундай =илиб, хал= хыжалигида ишлаб чи=ариш билан бо\ланмаган щолда турли хил пул даромадларининг ысиб бориши жараёни юзага келди. Биржалар, аукционлар, =имматбащо =о\озлар бозорини барпо этилиши бу жараённи янада тезлаштирди. Давлат томонидан олиб борилаётган ащолини и=тисодий мущофаза =илиш сиёсати эса ушбу жараёнга =ышимча былди. Тадбиркорликни йылга =ыйилишида эса ра=обат мущити ташкил этилмади, бу эса асосан тадбиркорлар томонидан млр. сымлаб молиявий капитални щамда ноишлаб чи=ариш мулкини жам\аришга олиб келди. Инфляция асосида жам\арилган тижорат капитали ишлаб чи=аришга киритилмади, бу эса ыз навбатида гиперинфляцияни ривожланишига, щамда мутла= мол камомадлигига олиб келди.
Шунинг учун щам бугунги куннинг асосий вазифаси тадбиркорларнинг тижорат капиталини ишлаб чи=аришни йылга =ыйишга, яъни ишлаб чи=ариш инвестицияларига айлантиришга даъват этади.
Марказлашган иттифо= бош=арув тизими барбод былган ва янги мувофи=лаштириш тизимлари муста=ил республикаларда вужудга келмаган бир даврда инвестиция фаолиятида кескин ызгаришлар рый берди. 1990-1992 йиллар бир томондан давлат инвестицияларининг кескин =ис=ариши билан иккинчи томондан эса тижорат тизимлари капиталларини ноишлаб чи=ариш сощасида жалб =илиниши билан тавсифланади. О=ибатда чу=урлашиб бораётган инвестиция ин=ирозини бартараф этиш, давлат томонидан инвестиция фаолиятини мувофи=лаштиришни талаб этади.
Соби= иттифо=да ва шу жумладан Ызбекистонда инвестиция фаолияти билан бо\ли= былган муносабатлар 1991 йилнинг январидан кучга кирган «Инвестиция фаолиятини =онуний асослари» щужжатлари билан мувофи=лаштириб борилди. +абул =илинган ва 1991 йилдан бошлаб кучга кирган бу щужжатда инвестиция фаолиятини давлат томонидан мувофи=лаштириш кызда тутилган.
Ызбекистон Республикасининг +онуни «Чет эл инвесторлар щу=у=ларининг кафолатлари ва уларни щимоя =илиш чоралари ты\рисида» 1998 йил 30 апрель. Ызбекистон Республикаси Президентининг Фармони «Хорижий инвестицияли корхоналарни ташкил этиш ва фаолиятини ра\батлантириш быйича =ышимча чора-тадбирлар ты\рисида» 31.05.96 й.УП-1467 сонли, Ызбекистон Республикаси Президентининг Фармони «Инвестиция лойищаларини амалга оширишни ра\батлантириш борасидаги =ышимча чора-тадбирлар ты\рисида» 19.01.98 й.
Ызбекистон Республикаси Президентининг Фармони «Хорижий инвестициялар иштирокидаги лойищаларни амалга оширишни механизмини такомиллаштириш чора-тадбирлари ты\рисида» 09.02.98 й.
Унда мувофи=лаштиришни ма=садлари ва шакллари тасди=ланган. Ушбу щужжатларга кыра, инвестиция фаолиятини давлат томонидан мувофи=лаштириш =уйидаги ма=садларда олиб борилади:

  • бозор и=тисодиётига кириб бориш жараёнида давлатни и=тисодий сиёсатини амалга ошириш;

  • давлат фан-техника сиёсатини ытказиш ва унинг асосида дунё хыжалик ало=аларини мустащкамлаш щамда жащон бозорига чи=иш;

Бюджетдан таш=ари инвестиция фондларини ташкил этиш ва ундан фойдаланиш щам давлат томонидан инвестиция фаолиятини мувофи=лаштиришда и=тисодий усуллардан бири щисобланади. Мулкчиликни шаклланиши ва унинг турли хил шаклларини вужудга келиши муносабати билан бу борада щам давлат олдида, янгидан ташкил топаётган тижорат тизимлари фаолиятини мувофи=лаштириш быйича амалиётда биринчи маротаба щал =илинадиган муаммоларнинг келиб чи=иши маълум.
Давлат инвестицияларини ты\ридан-ты\ри бош=ариш, инвестиция фаолиятини давлат томонидан мувофи=лаштиришни яна бир шакли былиб щисобланади. Бунда, бош=ариш бюджет мабла\лари, бюджетдан таш=ари фондлар, бош=а жалб =илинадиган мабла\лар щисобига инвестицияларни башаротлаштиришни, инвестициялашни шарт-шароитларини ани=лашни ва ани= фаолиятларни амалга оширишни ыз ичига =амраб олади.
Соби= иттифо= парчаланишига =адар, инвестиция фаолиятини давлат томонидан бош=ариш марказдан олиб борилар эди. Ызбекистонни муста=илликка эришиши муносабати билан республикамизда инвестиция фаолиятини мувофи=лаштириш эндиликда муста=ил равишда олиб боряпмиз.
Бу борада щам айни=са бозор муносабатларини йылга =ыйилишини щисобга оладиган былсак, тажрибамиз етарли эмас. Шунинг учун бугунги кунда бу фаолиятда тажриба орттириш, инвестиция фаолиятини давлат томонидан мувофи=лаштиришни йылга =ыйиш и=тисодиётимизни бар=арорлаштиришда алощида ащамиятга эгадир.
Инвестиция фаолиятидаги субъектлар щу=у=ларининг доимийлиги давлат томонидан кафолатланиши зарурдир. Давлат идоралари ва ундаги ходимлар инвестиция фаолиятидаги субъектлар фаолиятига аралашиши щу=у=ига эга эмаслар. Агарда инвестиция фаолиятига субъектлар шартномалардаги мажбуриятларини бажармасалар =онунчилик, щамда битилган шартномаларга биноан мулкий ва бош=а жавобгарликларга тортиладилар.
Барча инвесторларнинг инвестицияларининг мущофазаси, мулк шаклларидан =атъий назар давлат томонидан таъминланади.
Инвестициялар тыловсиз миллийлаштирилмайди, реквизиция этилмайди. Агарда =абул =илинган =онунчилик актларига асосан инвесторларнинг банкларга =ыйилган ма=садли банк жам\армалари, акциялар ва бош=а турли хилдаги =имматбащо =о\озлари давлат томонидан олинса, у щолда инвесторларнинг тыловлари ёки былмаса ижара щу=у=лари таъминланади. Фа=атгина инвесторларнинг ызларининг хатти-щаракатлари о=ибатида ёки уларнинг иштироклари билан йы=отилган =ийматлар давлат томонидан =айтарилиши таъминланмайди.
Маълумки, бозор муносабатлари ривожланиши билан молия бозори щам аста-секинлик билан ривожланиб ва такомиллашиб боради.
Маълумки, щар бир мамлакатда =онунчиликни ривожланиши унинг тизимига, танланган йылига, бозор муносабатларининг ривожланиш даражаси ва бош=а омилларга бо\ли=дир. Бу сощада чет элга чи=иш, ривожланган давлатлар тажрибасини ырганиш, уларнинг =онунларини ырганиб чи=иб, республика хусусиятлари, анъаналарини щисобга олган щолда, тез, =ис=а ва=т ичида ишга солиш алощида ащамиятга эгадир. Маълумки иш юритишнинг ани= шакл ва мурватлари щар бир сощада =абул =илинган =онунларда ыз аксини топади.
+ышма корхоналарни фаолиятида дивидендларни ытказиш чет эл персоналига иш ща=и тылаш ва бош=а тыловларни юритиш доимий хусусиятга эгадир.
Хорижий инвестицияларнинг ты\ри йыналишларда кириб келишида «лойища молиялаштиришни» йылга =ыйишда, лойищаларни тащлил =илишда, умуми=тисодий изланишларни олиб бориш, таваккалчиликни бащолаш, ижобий щал =илиш ва ылчаш щамда молиявий щисоб-китобларни ты\ри йылга =ыйиш жуда щам катта ащамиятга эгадир.
Лойищаларни молиявий жищатдан тащлил =илишда, хал=аро амалиётда =абул =илинган кырсаткичлар асосида, щисоб-китобларни олиб бориш, лойищаларни щаётий =обилиятларини ани=лаш имкониятларини яратади.
Молиявий тащлилнинг ма=сади лойища циклининг бутун давомида инвестициялардан келадиган фойдага бащо беришдан иборатдир. Агар олинадиган даромад лойища =ийматидан ю=ори былса унда лойища ма=садга мувофи= деб щисобланади.
Инвестицияларни жалб =илиш мурватлари анча мураккаб щисобланади: хал=аро ва миллий и=тисод даражасида инвестицияларни жалб =илишда етарли тажрибалар мавжуд. Бу масалада бой тажрибага эга былган Жащон банки инвестицион фаолият олиб боришда сезиларли натижаларга эришган: Жащон банки бир доллар инвестицияга, четдан =ышимча равишда 7-8 долларни жалб =илиш имкониятига эга.
Жащон банки молия билан таъмин этувчи лойищалар устида ишловчи ташкилот ва шахсларнинг назоратига асосланган ва банк томонидан «лойища цикли» деб номланган лойищаларни тайёрлаш ва уларни амалга оширишни чекланган жараёнга мажбурий киритилган деб щисобланадилар. Ушбу тушунчага биноан цикл тажрибага бир-биридан фар= =илувчи лойищани тайёрловчи, ишлаб чи=иш, экспертиза =илувчи ва бащоловчи бос=ичлар, щамда турли ну=таи-назарлар ва ылчамлар тыплами киради. Улар асосида лойищани амалга ошириш хулосаларини бащолаш мумкин былади.
Жащон банки томонидан ишлаб чи=илган усуллар нимани, =андай =илишни, инвестицияларни =аердан келишини, лойища быйича яратиладиган мащсулотни сотиш ва етказиб бериш, янги келажак лойищаларни амалга оширишда =ылга киритилган тажрибаларни =андай щисобга олиш масаласини ечишда ишлатиладиган ягона ёндашувдан фойдаланиш имконини беради. Бащо усули лойищаларни амалга ошириш харажатларини ва турли щолатлардан олинган натижаларни ырганишга йыналтирилган: яъни мещнат жамоаси томонидан ёки акционер томонидан; лойищани амалга оширувчи ташкилот томонидан; лойищани амалга ошириш табиати ёки ижтимоий мещнат,
Жащон банки томонидан таклиф =илинган усуллар, ишлаб чи=илган лойищани и=тисодий ва техник ну=таи-назаридан фойдали былиши учун ва бунда фа=ат лойищани технологик ва жиддий техник томонларини щисобга олиб =олмасдан, балки инвестициялаш, бош=арув ва молия таъминот тизимини, шунингдек лойищани яшай олиш =обилиятини ва узо= хизмат =илиши натижаларини щам щисобга олиш зарур.
Миллий мулкка хорижийлар эгалик =илишига щамма ва=т ва щамма жойда хавотирлик билан =аралган ва зийраклик талаб =илинган. Щар =андай кычмас мулкни хорижий шахс томонидан сотиб олиниши анъанавий гумонсираш ва хавф билан =абул =илинади. Эркин капитал, янги техника ва дастгощларни олиб келишга =ышимча иш жойларни яратишга =арамасдан хорижий инвесторларга нисбатан щушёр былиш давлатни инвестиция сиёсатини ва инвестиция мущитини шаклланишига ща=и=ий омил былиб щисобланади.
Жащон тажрибасидан маълумки, асосан экспортга мылжалланган ишлаб чи=аришни щамкорлик асосида экспортга мылжалланган ишлаб чи=аришни йылга =ыйиш муваффа=ият =озонишга олиб келади ва корхоналарни валюта жищатдан ыз-ызини =оплашни таъминлайди.
Ю=орида =айд этилган масалаларни ва муаммоларни ечишда давлат тизимлари томонидан инвестиция фаолиятини мувофи=лаштириш йылини ты\ри ани=лаш айни=са и=тисодиётни ин=ироздан олиб чи=иш даврида мущим масаладир.
Бозор муносабатларини йылга =ыйиш тугатилмаган =урилишларни =айта рыйхатдан ытказилишини та=озо этади. Бунинг асосида эса =урилиш муддатлари тугаб кетган, меъёр муддатларига нисбатан чызилиб кетган ишлаб чи=ариш =урилишларини тыхтатилишини, кераксизларини, бозор муносабатларига ытиш муносабати билан воз кечиш масаласини щам кындаланг =илиб =ыяди. Тугатилмаган =урилиш объектларини уларни бош=а мулк эгаларига сотиш, ижарага бериш имкониятлари ани=ланади. Ижарага топшириш бу =урилиш объектларини =ис=а давр ичида тугатилишини, ишга туширилишини таъминлайди ва =урилиш чызилишини олдини олади.
Бозор муносабатларига ытиш даврида кичик ва ырта =урилиш объектларини щам таъминлаш зарурдир. Инвестиция бозорини барпо этиш тугатилмаган =урлишларни тащлили натижалари быйича, жами керак былмаган защирадаги ва орти=ча воситаларни улгуржи савдосини ташкил этиш лозим былади.
Инвестициялар бозорини барпо этилиши турли кичик, ырта ва йирик =урувчи пудрат ташкилотларини вужудга келишини таъминлайди. Улар турли хилдаги мулкчилик эгалари томонидан ташкил этилади ва ра=обатни ривожланишига олиб келади. Мулкни давлат тасарруфидан чи=ариш ва хусусийлаштириш, мавжуд былган кыпгина зарарли, паст рентабелли корхоналарни тугатилишини талаб =илади.
Бозор муносабатларига ытиш даврида инвестиция фаолиятини ташкил этишни мувофи=лаштириш ма=садида давлат молия ва кредит мурватлари кенг равишда фойдаланиш лозимдир. Молия ва кредит мурватлари турли хил тармо=лардаги турли хил якка щокимликни тугатилишига =аратилмо\и керак.
Таркибий сиёсат-ытиш даврида давлат и=тисодий сиёсатини мущим ма=садларидан биридир. Хыжалик тизимининг бир шаклдан бош=а шаклга ытиши жараёнида таркибий ызгаришларни зарурияти даставвал режали и=тисодиётдан =олган техник =оло=лик ва нисбатларини акс эттирмайдиган бузилган нархлар, доимий та=чиллик ва ресурсларни фойдаланишни харажат мурватларини щукмронлиги шароитида муайян сиёсий вазиятга бо\ли= равишда амалга оширилади.
И=тисодиётни таркибий ызгартириш экспортни кенгайтириш ва импортни алмаштиришга =аратилган дастур ва лойищаларни давлат тамонидан =ыллаб-=увватлаш щисобига амалга ошади. Щамма инвестицияларнинг 60% га я=ини устивор тармо=ларни ривожлантиришга йыналтирилмо=да, ил\ор технология ва ускуналарни келтирувчи ты\ри инвестициялар мамлакат учун ыта мущим былган мащсулотларни ишлаб чи=ариш учун =ышма корхоналар барпо =илиш ысмо=да.
Ызбекистон саноатининг мущим хусусиятларидан бири унинг =ишло= хыжалиги билан чамбарчас ало=асидир, чунки машинасозлик (кимё ва нефть кимё щамда =ишло= хыжалик хом ашёсини =айта ишлаш) билан, щамда =ишло= хыжалик хом-ашёсини =айта ишлаш (енгил, =айта ишлаш ва бош=а.) саноатини ресурслар билан таъминлайди. Республикани саноат мащсулотини 2/3 ми=дорга я=ини =ишло= хыжалиги билан ызаро щаракат =илувчи тармо=ларга ты\ри келади.
Шу билан биргаликда Ызбекистонда бой маъдан конларига асосланган рангли ва =ора металлургия, ё=ил\и-=увват, =урилиш ашёлари каби саноат тармо=лари ривожланди. Йирик нефть ва газ конлари негизида ё=ил\и саноатини ривожлантириш, йирик исси=лик электростанцияларини, кимё ва нефть-кимё саноати корхоналарини =уриш имкониятини берди. Инвестиция фаолиятини бош=аришда албатта бош=ариш ма=садини, мазмунини щам ты\ри англаш лозим былади. Инвестор фаолиятини асосий мазмунини инвестицион жараён тушунчаси билан таърифлаш мумкин. Унинг таркибига =уйидагилар киради: Ташкилот фаолиятини ма=сади ва чекловлар асосида инвестиция стратегиясини, щамда бозор берадиган имкониятларни шакллантириш.

  1. Умуман бозорни тащлил =илишни, уни сегментларини, алощида =имматли =о\озларни назарда тутувчи инвестицияларни тащлил =илиш.

  2. Инвестиция =арорларини шакллантириш.

  3. Портфелни бош=ариш.

  4. Инвестиция фаолиятини самарадорлигини бащолаш.

Албатта ю=орида келтирилган вазифалар бир-бири билан узвий бо\ли= ва уларни ажратиб былмайди.




  1. Download 0,94 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish