Ызбекистон Республикаси Олий ва ырта махсус таълим Вазирлиги Наманган мущандислик-технология институти «Мухандислик-технология» факультети

«Shaxs» ya «individuallik» tushunchalari qanchalik darajada bir-likdan iborat bo'lganiga qaramay, bir-biriga mos kelmasligining o'zi ham shaxsning tuzilishini kishining individual-psixologik xislatlari va fazilatlaridan tarkib topadigan allaqanday shakl sifatida tasavvur qilish imkoniyatini bermaydi.

• 
  «Shaxs» ya «individuallik» tushunchalari qanchalik darajada bir-likdan iborat bo'lganiga qaramay, bir-biriga mos kelmasligining o'zi ham shaxsning tuzilishini kishining individual-psixologik xislatlari va fazilatlaridan tarkib topadigan allaqanday shakl sifatida tasavvur qilish imkoniyatini bermaydi.
  
• 
  ...";, «Shaxs» va «individuallik» tushunchalari (xuddi «individ» va «shaxs» tushunchalari singari) aynan bir-biriga o'xshaydi, deb tan olinadigan va shaxsga tabiatan ijtimoiy munosabatlar subyekti sifati­da, individning tizimi tarzidagi ijtimoiy fazilat sifatida qaraladigan G'arb psixologiya fanining ayrim yo'nalishlarida shaxs bilan indivi­duallikning tuzilishi bir-biriga tobora mosligi tan olinadi. Bunday psi­xologik maktablar va yp'nalishlaming vakillari individuallikning tuzi­lishi aniq ta'riflab berilsa bas, bu kishining shaxsini to'lig'icha o'z ichiga oladi va ta'riflab beradi, degan nuqtai nazarni ilgari suradilar.
  
• 
  Haqiqatda esa, agar shaxs hamisha o'zining muayyan ijtimoiy muhiti bilan «haqiqiy munosabatlar» subyekt sifatida namoyon bo'li-shi inobatga olinadigan bo'lsa, shaxsning tuzilishiga muayyan ijtimoiy guruhlar, jarhoalar faoliyati va munosabatida tarkib topadigan ana shu «haqiqiy munosabatlar» va aloqalar muqarrar tarzda kiritilishi shart.
  
• 
  Jurhladan, psixologiyada individuallikning ko'pgina xislatlari -moslashuvchanlik, tajovuzkorlik, moyillik darajasi, tashvishlanish va shular kabilar aniqlangan. Bular jamlanib individning o'ziga xosligini ko'rsatadi.
  

Shunday qilib, inson shaxsining tuzilishi individuallikning tuzili­shiga qaraganda keng ekanligi shubhasiz. Shu boisdan bunga, birinchi navbatda, uning individualligini ko'rsatadigan va faqat ehtirosda, ich-ki qiyofada, qobiliyatlarda va boshqalarda ancha keng ifodalanadigan fazilatlari va umumiy tuzilishigina emas, balki shaxsning rivojlanish darajasi har xil bo'lgan guruhlarda, guruh uchun yetakchi hisoblangan faoliyat orqali ifodalanadigan individlararo munosabatlarda o'zini namoyon etishini ham qo'shish shart. Individuallik tarzida shaxsni tadqiq etish natijasida olingan ma'lumotlar individlararo munosabatiar subyekti sifatida shaxsning ta'rifiga bevosita ko'chirilishi mwmkin emas: individual-tipik xususiyat shaxs yashayotgan va shafcllanayot-gan birlikning rivojlanishiga va individlararo munosabatlarning bilvo-sita ifodasi hisoblangan faoliyatning xususiyati, qadriyatlari va maq-sadlariga bog'liq tarzda, jiddiy ravishda turli xil ko'rinishda namoyon bo'ladi.

• 
  Shunday qilib, inson shaxsining tuzilishi individuallikning tuzili­shiga qaraganda keng ekanligi shubhasiz. Shu boisdan bunga, birinchi navbatda, uning individualligini ko'rsatadigan va faqat ehtirosda, ich-ki qiyofada, qobiliyatlarda va boshqalarda ancha keng ifodalanadigan fazilatlari va umumiy tuzilishigina emas, balki shaxsning rivojlanish darajasi har xil bo'lgan guruhlarda, guruh uchun yetakchi hisoblangan faoliyat orqali ifodalanadigan individlararo munosabatlarda o'zini namoyon etishini ham qo'shish shart. Individuallik tarzida shaxsni tadqiq etish natijasida olingan ma'lumotlar individlararo munosabatiar subyekti sifatida shaxsning ta'rifiga bevosita ko'chirilishi mwmkin emas: individual-tipik xususiyat shaxs yashayotgan va shafcllanayot-gan birlikning rivojlanishiga va individlararo munosabatlarning bilvo-sita ifodasi hisoblangan faoliyatning xususiyati, qadriyatlari va maq-sadlariga bog'liq tarzda, jiddiy ravishda turli xil ko'rinishda namoyon bo'ladi.
  
• 
  Inson shaxsi tuzilishida biologik (tabiat) va ijtimoiy omillarning o'zaro nisbati masalasi hozirgi zamon psixoiogiyasidagi eng murak-kab va munozarali masalalardan biridir.G'arb psixologiyasining ayrim maktablarida shaxsda ikki omil -biologik hamda ijtimoiy omillar ta'wri ostida shakllangan ikkita asosiy kichik tuzilma borligini alohida ta'kidlaydigan nazariya sezilarli o'rin egallaydi.Inson shaxsining o'zi «endopsixik» va «ekzopsixik» tuzilishga bo'linadi, degan fikr ham tfgari suriladi. Shaxs tuzilishining ichki tuzi­lishi sifatida «endopsixika» bamisoli kishining asab-psixik tuzilishiga o'xshash bo'lgan inson shaxsining ichki mexanizmi kabi psixik qism-lar va funksiyalarning o'zaro ichki bogiiqligini ifoda etadi. Ekzopsi-xikaning tashqi muhitga munosabati bilan, ya'ni shaxs qanday bo'1 masin, baribir munosabatga kirishishi mumkin bo'lgan va shaxsga qa-rama-qarshi turadigan tuzilishlarining barchasiga nisbatan munosabati bilan belgilanadi