Ызбекистон Республикаси Олий ва ырта махсус таълим вазирлиги, Ырта махсус касб-щунар таълими маркази томонидан касб-щунар коллежлари учун тавсия этилган ушбу ы=ув =ылланма темир йыл транспортида фойдаланиш ишларини ташкил этиш ва бош=ариш масалаларига


-расм. «Ўзбекистон темир йўллари» давлат-акциядорлик



Download 13,23 Mb.
bet7/31
Sana25.02.2022
Hajmi13,23 Mb.
#279766
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   31
Bog'liq
2 5350493832985186327

1.2-расм. «Ўзбекистон темир йўллари» давлат-акциядорлик
компанияси ижро этувчи аппаратининг
тузилмаси
Раис ва унинг муовинлари Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади.
1.4. Темир йўллардан фойдаланиш ишларининг асосий сон ва сифат кўрсаткичлари.

Темир йўлларнинг бажариладиган ишини режалаштириш, таҳлил этиш ва баҳолаш учун кўрсаткичлар тизимидан фойдаланилади. Бу тизим сон ва сифат кўрсаткичларидан иборат.


Сон кўрсаткичлари темир йўлларнинг иш ҳажмини характерлайди.
Асосий сон кўрсаткичлари қуйидагилардан иборат.
Ташиш ишларининг ҳажми қуйидагича топилади:
а) юк ташиш бўйича – бир йилда ташилган юкларнинг ҳажми


т/йил

б) йўловчи ташиш бўйича – бир йилда жўнатилган (ташилган) йўловчилар сони




йўловчи/йил

Темир йўлларнинг юк айланмаси ташилган юк ҳажмини (тоннада) алоҳида участкаларнинг узунлигига (км да) кўпайтмасига тенгдир




т-км/йил

Йўловчи айланмаси юк айланмасига ўхшаш равишда қуйидаги ифода ёрдамида топилади




йўловчи-км/йил

Вагонларнинг босиб ўтган йўли қуйидаги ифода бўйича топилади




вагон-км
бу ерда: - узунликдаги участка бўйича ҳаракатланувчи, вагонлар сони
Поездларнинг босиб ўтган йўли қуйидаги формула бўйича ҳисобланади


поезд-км

бу ерда: - масофали участкадаги поездларнинг ҳаракат миқдори.


Локомотивларнинг босиб ўтган йўли, локомотив-километрда ўлчанади ва қуйидаги формула бўйича топилади


локомотив-км.

Умуман темир йўл тармоғи, унинг йўналиши учун ташиш ишларининг зичлиги қуйидагичадир:







-юкланган вагонларнинг бир йилда босиб ўтган
масофаси, Т-км.
-темир йўл тармоғи, юк йўналишининг
эксплуатацион узунлиги, км.
Ташиш ишларининг келтирилган зичлиги:



Темир йўл тармоғи, бекати учун ортиш (Ип) ва тушириш ҳажми бир кундаги вагонлар сони билан ўлчанади.


Вагонларни темир йўлдан темир йўлга, МТУ дан МТУ га ўтказиш меъёри қуйидагилардан иборат:
1.юкланган вагонларни қабул қилиш – Uюк.қ.қ.;
2.бўш вагонларни қабул қилиш –Uб.қ.қ.;
3.умумий қабул қилинган вагонлар –Uж.қ.қ.;
4.юкланган вагонларни топшириш –Uюк.т.;
5.бўш вагонларни топшириш –Uб.т.;
6.умумий топширилган вагонлар –Uт.т.;
Темир йўл ва МТУ ларнинг иш ҳажми вагонларда ўлчанади:
а) темир йўл учун
;
б) МТУ учун
;

Сифат кўрсаткичлари темир йўлларнинг иши ва ҳаракатдаги таркибдан фойдаланиш сифатини характерлайди.


Сифат кўрсаткичларига вагон ва локомотивларнинг айланмаси, кундалик босиб ўтган масофаси ва унумдорлиги, поездларнинг ҳаракат тезликлари, вагонлардан фойдаланиш кўрсаткичлари киради.
Вагон айланмаси темир йўллар ишининг асосий сифат кўрсаткичидир. Вагон айланмаси вақт (суткада) бўлиб, унинг мобайнида вагоннинг бир юкланишидан то иккинчи маротаба юкланишгача бўлган амаллар бажарилади. Айланма даврида вагон қуйидаги ҳолатларда бўлади:
-«А» юк ортиш бекатида қатор амаллар бажарилади: вагонни юк ортиш жойига узатиш, юклаш, вагонни бекат йўлига қайтариш, тўлиқ таркиб тўпланишини кутиш, поездни тузиш ва жўнатиш;
-юкланган ҳолатда ҳаракатда вагон юкланган рейсни бажариб, қатор участка ва техник бекатлардан ўтади ва юк тушириш бекатига келади. Бу ҳаракатнинг вақти поезд ҳаракатининг участка тезлиги ва поезднинг техник бекатларда туриш вақтга боғлиқ:
-«Б» юк тушириш бекатида таркиб сараланади, вагонлар юк тушириш жойига узатилади, юк туширилади, вагон бўш ҳолатда бекат йўлига узатилади, бошқа вагонлар билан биргаликда тўлиқ таркиб тўпланиши куталади, сўнгра поезд тузилиб, кейинги юк ортиш В бекатига жўнатилади;
-бўш ҳолатда ҳаракатда вагон юкланмаган рейсни бажариб, кейинги юк ортиш бекатига етиб боради. Бу рейсни бажариш вақти поезднинг ҳаракат тезлигига ва унинг техник бекатларда туриш вақтига боғлиқ.
Агар вагон юки туширилган бекатда қайтадан юкланса, юкланмаган рейс бажарилмайди.
Вагон айланмасининг ташкилий қисмлари 1.3-расмда кўрсатилган.

Вагоннинг айланма мобайнида юкланган ва бўш ҳолатда умумий босиб ўтган масофаси тўлиқ рейс деб аталади.



Демак вагон айланмаси унинг қуйидаги ҳолатларда бўлган вақтлар йиғиндисидан иборат:


-участкада поезд таркибида



-техникавий (участка ва саралаш) бекатларида туриш





-юк ортиш ва тушириш бекатларида



бу ерда: -вагоннинг тўлиқ рейси, км


-поезд ҳаракатининг участка тезлиги, км/c;
Кт-айланма мобайнида вагон ўтадиган техникавий бекатлар сони;
Lтех-вагон елкаси, яъни техникавий бекатлар орасидаги ўртача масофа, км;
Км-маҳаллий иш коэффиценти;
-вагоннинг техникавий ва юк бекатида туриш вақт меъёри, с



Вагон айланмаси қанчалик кам бўлса, юк шунчалик тезроқ ташилади, белгиланган миқдорда юк ташиш учун шунчалик камроқ вагон талаб этилади, кўпроқ миқдорда юк ортиш ва ташиш мумкин, ташиш ишларининг таннархи шунчалик камроқ бўлади.


Натижада вагон айланмаси, ортилган юк ҳажми ва талаб қилинадиган вагонлар парки орасидаги муносабатни қуйидагича ифодалаш мумкин.



Вагон айланмаси қанчалик кам бўлса, шунчалик кам миқдорда вагонларнинг ишчи парки талаб этилади:





Вагон айланмаси қанчалик тезроқ амалга ошса, вагонлар сони ўзгармаган ҳолда, бир суткада шунчалик кўп миқдорда юк ортилиши мумкин:





Вагоннинг кундалик босиб ўтган масофаси қуйидагича топилади:





бу ерда: -ишчи парк барча вагонларининг кундалик вагон – километрлари сони.
Вагоннинг юкланмасдан босиб ўтган масофаси коэффициенти юкланмаган вагон – километрларнинг юкланган вагон – километрларга ёки вагоннинг юкланмаган рейсининг юкланган рейсига нисбатига тенгдир:



Муҳим сифат кўрсаткичлари қаторига поездларнинг ҳаракат тезликлари: юриш, техникавий, участка ва юк элтиш тезликлари киради.


Юриш тезлиги – бу поезд ҳаракатининг йўл мобайнида тўхташларини ва бу тўхташларда тезланиш ва секинлашиш учун сарф бўлган вақтни ҳисобга олмаган ҳолдаги ўртача тезлигидир:



бу ерда: -перегон ёки участка узунлиги, км.
-перегонларда тезланиш ва секинлашиш
вақтларини ҳисобга олмаган ҳолда
юриш вақтлари йиғиндиси, с.
Техникавий тезлик – бу поезд ҳаракатининг участка перегонлар бўйлаб тўхташлар учун вақт сарфини ҳисобга олмай, лекин тезланиш ва секинлашишлар учун сарфланган вақтни ҳисобга олган ҳолдаги ўртача тезлигидир:



бу ерда: tт-поезднинг тезланиши учун вақт сарфи, с


tс-поезднинг секинлашиши учун вақт сарфи, с.
Участка (тижорат) тезлиги – бу поезд ҳаракатининг участка бекатларида тўхташ, тезланиш ва секинлашлар учун сарф бўлган вақтни ҳисобга олган ҳолдаги ўртача тезлигидир.

бу ерда: -поезднинг участка оралиқ бекатларида


туриш вақтлари йиғиндиси, с.
Маршрут тезлиги – бу поезд ҳаракатининг темир йўл йўналишининг барча оралиқ, участка ва саралаш бекатларида туриш вақтини, ҳамда тезланиш ва секинлашиш вақтларини ҳисобга олган ҳолдаги ўртача тезлигидир



бу ерда: -темир йўл йўналиши узунлиги; км;


-поезднинг темир йўл йўналишининг
барча участкаларида бўлган вақти
йиғиндиси, с;
-поезднинг барча техникавий (участка
ва саралаш) бекатларида туриш
вақтлари йиғиндиси, с.

Юк элтиш тезлиги – бу темир йўлнинг юкни қабул қилган вақтдан то қабул қилувчига топширилган вақтгача бўлган юкнинг ҳаракат тезлигидир.





бу ерда: -юк жўнатиш масофаси, км;


Тж -юкнинг транспортда бўлиши умумий вақти, сут.
Поезд ҳаракати участка (тижорат) тезлигининг техникавий тезлигига бўлган нисбати қ дир, ва у икки йўлли йўналишлар учун 0,85 0,9 ни, бир йўлли йўналишлар учун 0,7 0,75 ни ташкил этади.
Вагоннинг юклаш қобилиятидан фойдаланиш даражасини статик ва динамик юкланиш кўрсаткичлари характерлайди.
Вагоннинг статик юкланиши деб, юк ортиш бекатидан жўнатилаётган бир вагонга тўғри келадиган юкнинг ўртача масса неттосига айтилади:



бу ерда: -бекатда Т сутка мобайнида ортилган


умумий юк миқдори, m

Вагоннинг динамик юкланиши деб, юкланган вагоннинг бутун ҳаракати мобайнида ҳар бири вагонга тўғри келувчи ўртача юкланиш миқдорига айтилади.





Бу кўрсаткич маълум бир давр (сутка, ой, квартал, йил) учун тонно – км нетто миқдорини юкланган вагонлар вагон – километрларга нисбати орқали ҳам топилиши мумкин.


Вагонлар ишчи паркининг динамик юкланиши бу ишчи парк барча вагонларининг юкланган ва бўш ҳолатларда ҳаракатланган даврга тўғри келувчи ўртача юкланишдир.
Вагонлар юкланиши – улардан фойдаланишнинг асосий сифат кўрсаткичларидан биридир.
Вагон унумдорлиги ишчи паркнинг бир вагонига бир кунда тўғри келувчи бажарилган тонно – км неттодир:



бу ерда: -тонно-километр нетто.


Локомотивлардан фойдаланиш сифати бўйича асосий кўрсаткичлар локомотивларнинг айланмаси, локомотивларнинг ўртача кундалик босиб ўтган масофаси, уларнинг унумдорлиги, поезднинг ўртача массаси ва бошқалардир.


Ҳаракатланиш участкасидаги локомотивнинг айланмаси деб локомотивнинг асосий депо бекатида поездга уланганидан, унинг ўша бекатдан кейинги сафар поездга улангунигача бўлган вақт оралиғи (1.4-расм)га айтилади.



бу ерда: -ҳаракатланиш участка узунлиги;


-участка тезлиги;
-локомотивнинг асосий депо бекатида ўртача туриш вақти;
-локомотивнинг айланма депо бекатида ўртача туриш вақти;
-локомотивнинг бригада алмашиш бекатларида умумий турган вақти.




Асосий деполи бекат Айланиш деполи бекат



1.4-расм. Локомотивларнинг ҳаракатланиш участка схемаси.


Локомотивнинг ўртача кундалик босиб ўтган масофаси қуйидагича топилади:





бу ерда: S-поездларга хизмат қилувчи барча


локомотивларнинг локомотиво –
километрлари миқдори;
-поездларга хизмат қилувчи
локомотивлар сони.
Поезднинг ўртача брутто массаси бир кунда бажарилган тонно – километр бруттонинг локомотиво – километрлар нисбатига тенгдир:

Локомотив унумдорлиги бир кунда бир локомотивга тўғри келувчи тонно – километр бруттолар миқдорига тенгдир:






бу ерда: -вақт бирлигида бажарилган тонно– километрдаги иш миқдори:


Мэ-юк ҳаракатидаги локомотивлар фойдаланиш паркининг ўртача сони;
Т-ҳисоб давр, суткада.

Назорат саволлари:





  1. Темир йўл транспортида ташиш ишларининг ташкили ва технологияси қандай?

  2. Темир йўл транспортида юк ва йўловчи ташиш технологиясининг асосий тамойиллари нималардан иборат?

  3. Темир йўл транспортида ташиш ишларининг сифати нималарга боғлиқ?

  4. Темир йўл транспортининг бошқа тармоқлардан фарқли жиҳатлари нималардан иборат?

  5. ”ЎТЙ” ДАТК ни бошқаришнинг ташкилий тузилмаси қандай?

  6. Темир йўлларнинг иш ҳажмини қандай кўрсаткичлар характерлайди?

  7. Поездлар, вагонлар ва локомотивлар босиб ўтган масофа қандай топилади?

  8. Темир йўлларнинг иши ва ҳаракатдаги таркибдан фойдаланиш сифатини қандай кўрсаткичлар характерлайди?

  9. Вагон ва локомотив айланмаси қандай топилади?

  10. Поездлар ҳаракати тезликлари қандай кўрсаткичлар жумласига киради ва улар қандай аниқланади?




Download 13,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish