Ызбекистон республикаси +ишло+ ва сув хыжалиги вазирлиги

O’g’itlar  klassifikatsiyasi.

O’g’itlar

Oddiy

Kompleks

Azotli 

Fosforli 

Kaliyli 

Murakkab 

Aralash 

 

---

 

1 - LABORATORIYA  ISHI 

O‘simlik tarkibidagi azot, fosfor, kaliyni bitta namunada aniqlash 

(K.Ginzburg, G.Sheglova va E.Vulfius usulida) 

 

Tahlilning mohiyati. Azot, fosfor va kaliy miqdori o‘simlik tortimini kuchli 

sulfat  kislotada  (xlor  kislota  НСlO

4

  ishtirokida)  tezkor  kuydirish  asosida 

aniqlanadi.  Xlor  kislota  ham  o‘simlikdagi  organik  moddalarning  parchalanishida 

faol qatnashadi: 

H

2

SO

4 

→ SO

3 

+

 

H

2

O; 

2 SO

3  

→ 2SO

2 

+

  

O

2

; 

4НСlO

4

→ 2Cl

2

 +

  

7O

2  

+

  

2H

2

O; 

2 НСlO

4

→ Cl

2

 +

  

3O

2 

+

  

H

2

O

2

.

 

 

Ishning  borishi.  0,2  g  maydalangan  o‘simlik  tortimi  50-60  ml  sigimli 

konussimon kolbaga joylanadi (paxta xom ashyosidan 1,5 g olinadi). Ustiga 5 ml 

(paxta  xom  ashyosiga  15  ml)  konsentrlangan  sulfat  kislota  quyiladi, chayqatiladi, 

ogzi  zo‘ldirsimon  sovutgich  yoki  voronkacha  bilan  yopiladi  va  12-14  soat 

qoldiriladi. 

 

Bir paytning o‘zida reaktivning tozaligini tekshirish uchun toza kolbaga 5-

15 ml atrofida konsentrlangan sulfat kislota olib, yuqoridagi tartibda ish ko‘riladi 

(nazorat tahlil). 

 

So‘ngra  aralashmalar  kuchsiz  olovda  sulfat  kislotaning  oq  buglari  paydo 

bo‘lguncha  qizdiriladi.  Kolbalar  olovdan  olib  sovutiladi,  voronkani  ko‘tarib,  5-6 

tomchi  xlor  kislota  tomiziladi,  kuchli  olovda  5-7  daqiqa  qaynatiladi.  Eritma 

rangsizlanmasa,  yana  1-2  tomchi  xlor  kislota  tomiziladi  va  qaynatish  davom 

ettiriladi. 

 

Aralashmaning  to‘la  rangsizlanishi  uchun  7-8  tomchi  xlor  kislota  kifoya. 

Rangsizlangan  aralashma  yana  15  daqiqa  davomida  past  olovda  qaynatiladi. 

Kolbalar  sovutiladi  va  ustiga  kam  miqdorda  distillangan  suv  quyiladi  va  100  ml 

sigimli  (paxta  xom  ashyosi  250  ml  cigimli)  o‘lchov  kolbasiga  o‘tkaziladi. 

Eritmadan 10 ml olib, hajmi 100 ml ga etkaziladi va u «A» eritma deb yuritiladi. 

---

 

 

«A»  eritmadan  25  ml  olib,  100  ml  sigimli  o‘lchov  kolbasiga  o‘tkaziladi, 

o‘lchov chizigigacha distillangan suv quyiladi («B» eritma) va undan fosfor hamda 

kaliyni aniqlashda foydalaniladi.