Ызбекистон республикаси +ишло+ ва сув хыжалиги вазирлиги

 

Reaktivlar:  

1.  Metil  qizili  –  S

15

H

15

N

3

O

2

;      2.  0,1  n  li  NaOH  eritmasi;  3.Formalinning  25%  li 

eritmasi: 40%  li  formalin  eritmasidan  63 ml  olib, suv bilan 100 ml ga etkaziladi; 

4. Fenolftalein. 

  

 

  

 

Material va asbob-jihozlar: NH

4

NO

3  

va 

 

(NH

4

)

2

SO

4

 o‘gitlari namunalari, 

kimyoviy stakanlar, o‘lchov kolbalari, shisha byukslar, byuretka, termostat, 

eksikator, analitik tarozi. 

Savollar 

1.Ishning mohiyati nimadan iborat? 

2.O`g`itlarga formalin ta`sir ettirilganda qanday moddalar hosil bo`ladi? 

 

 

 

  

T- Jadvali 

 

---

 

Ammiakli-nitratli azotli o`g`itlar. 

 

A

FZALLIKLARI

 

K

AMCHILIKLARI

 

Suvda  yaxshi  eriydi  sochiluvchan. 

Tarkibida 

azot 

ko`n 

36,4%. 

Serkarbonat tuproqlar uchun bu o`g`it 

eng 

yaxshi 

o`g`it 

hisoblanadi. 

Oziqlantirishning 

barcha 

muddatlarida qo`llash mumkun. 

Gidroskopik.  Denitrafikasiya  jarayoniga 

uchraydi. Suvda yaxshi erganligi sababli 

sizot 

suvlarigacha 

ifloslantirishi 

mumkun.  Azotli  o`g`itlar  me’yoridan 

ortiq 

qo`llanilsa, 

tuproq 

muhitini 

nordanlashuviga olib keladi. Ekologiyani 

buzilishiga sabab bo`ladi 

 

 

Savollar 

1.Ishning mohiyati nimadan iborat? 

2.O`g`itlarga formalin ta`sir ettirilganda qanday moddalar hosil bo`ladi? 

 

13 - LABORATORIYA ISHI 

O‘g`itlar tarkibidagi fosfat kislota miqdorini Betger-Vagner (sitrat) usulida 

aniqlash 

 

Tahlilning  mohiyati.  Fosfat  kislota  ishqoriy  magnezial  aralashma 

yordamida magniy-ammoniy fosfat holatida cho‘ktiriladi: 

H

3

PO

4 

+

  

MgCl

2

 +

  

NH

4

Cl = NH

4

Mg PO

4

 +

 

3HCl 

yoki 

Ca(H

2

PO

4

)

2

 +

  

2MgCl

2

 +

 

2NH

4

Cl = Mg NH

4

 PO

4

 +

 

 

 

CaCl

2

+

  

 4HCl. 

 

Hosil bo‘lgan cho‘kma filtrlanadi, yuviladi, kuydiriladi va magniy pirofosfat 

(Mg

2

P

2

O

7

)  cho‘kmasining  massasi  asosida  tahlil  qilinayotgan  o‘git  tarkibidagi 

P

2

O

5

 ning miqdori (%) topiladi: 

2NH

4

Mg PO

4

 → Mg

2

P

2

O

7

 + 2NH

3

 + H

2

O. 

 

Fosfat kislotani cho‘ktirish uchun muhitda ammoniy sitratning bo‘lishi shart. 

Limon kislota eritmadagi kalsiy, alyuminiy va temirni tutib qoladi va ularni fosfat 

kislota tuzlari holida shaklida tushishining oldi olinadi. 

---

 

 

Ishning  borishi. 5  g  superfosfat havonchada  maydalanadi,  ustiga 20-25  ml 

suv quyib, eziladi. 250 ml sigimli o‘lchov kolbasiga 5-6 ml xlorid kislota quyiladi, 

zich  filtr  qogoz  orqali  havonchadagi  aralashma  filtrlanadi.  Havonchada  qolgan 

modda  eziladi,  ozroq  suv  qo‘shib  yana  filtrdan  o‘tkaziladi.  Bu  tadbir    uch  marta 

takrorlanadi  va  shundan  keyin  havonchadagi  qoldiq  modda  to‘laligicha  filtrga 

o‘tkaziladi  va  ustiga  bir  necha  marta  suv  quyib,  kolbaga  filtrlab  o‘tkaziladi. 

Kolbaning o‘lchov chizi`igacha suv quyib, aralashtiriladi. 

 

200-250 ml sigimli kimyoviy stakanga o‘lchov kolbasidagi eritmadan 25 ml 

olinadi va ustiga 12,5 ml 50% li ammoniy sitrat eritmasi va 2 tomchi fenolftalein 

qo‘shiladi. Eritma 10% li ammiak bilan och pushti ranggacha neytrallanadi. Ustiga 

ehtiyotkorlik  bilan,  shisha  tayoqcha  bilan  aralashtirgan  holda,  15  ml  ishqoriy 

magnezial  aralashma  (MgCl

2

  +

   

NH

4

Cl    +

   

NH

4

OH),  5  daqiqadan  keyin  12,5  ml 

25%  li  ammiak  quyiladi  va  fosfat  kislotani  to‘la  cho‘ktirish  uchun  30  daqiqa 

davomida  shisha  tayoqcha  bilan  aralashtirib  turiladi.  Aralashma  zich  filtr  orqali 

filtrlanadi,  filtrdagi  qoldiq  2,5%  li  ammiak  bilan  yuviladi  (yuvindi  eritma  100  ml 

bo‘lguncha). 

 

Filtr va undagi qoldiq modda avvaldan quritilgan va tortilgan chinni tigelga 

joylanadi,  sekin-asta  quritib,  kuydiriladi.  Keyin  tigel    mufel  pechga  qo‘yiladi  va 

ichidagi modda massasi o‘zgarmay qolguncha kuydiriladi, eksikatorda sovitiladi va 

analitik tarozida tortiladi. Tahlil natijasi quyidagi formula asosida hisoblanadi: 

X

%

  = (a-b) · 0,6379 · 100  /  T;   bu erda: 

        X  -  suvda  eriydigan  fosfor  miqdori,  %;  a  -  tigelning  magniy  pirofosfat  bilan 

kuydirishdan  keyingi  massasi,g;  v  -  bo‘sh  tigelning  massasi,  g;  0,6379  -Mg

2

P

2

O

7

 

ni  P

2

O

5

  ga  aylantirish  koeffitsienti;  100  -  %  larda  ifodalash  koeffitsienti;  T-

cho‘ktirish uchun olingan so‘rim hajmiga mos keladigan o‘git massasi, g. 

Reaktivlar:  

- 50% li ammoniy sitrat: 500 g zarrabin limon kislota  tahminan 500-600 ml 

25%  li  ammiakda  (d=0,91)  eritiladi,  distillangan  suv  bilan  o‘lchov  chizi`iga  (1  l) 

etkaziladi va filtrlanadi; 

---

 

- ishqoriy magnezial aralashma: 55 g magniy xlorid va 70 g ammoniy xlorid 

distillangan  suvda  eritiladi,  ustiga  250  ml  10%  li  ammiak    (d=0,96)  quyiladi  va 

hajmi 1 l ga etkaziladi, aralashtirilgandan keyin filtrlanadi. 

- 2,5; 10 va 25% li ammiak eritmalari; 

- 20% li limon kislota; 

- fenolftalein;