Ызбекистон Республикаси Давлат соли= =ымитаси


Aristotel ontologiyasi asosida uchta ta’limot yotadi



Download 4,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/166
Sana15.01.2022
Hajmi4,95 Mb.
#366762
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   166
Bog'liq
Давронов-Фалсафа 2020

Aristotel ontologiyasi asosida uchta ta’limot yotadi: 

 

a) borliqning kategorial tahlili (kategoriyalar haqidagi ta’limot); 

b)  borliqning  kauzal  tahlili  (borliqning  sabablari  haqidagi 

ta’limot); 

v)  borliqning  imkoniyat  va  voqelik  munosabati  orqali  tahlili. 

(imkoniy  borliqdan  voqelikka  o‘tish  jarayonining  tahlili).  Demak, 

Aristotel  ontologiyasini  tushunish  uchun  ana  shu  uch  ta’limot  yoki 

tahlil mazmuniga tayanish kerak. 

Borliq  tushunchasini  Platon  (mil.  av.  427-347-yillar)  sezilarli 

darajada  kengaytirdi.  U  nafaqat  moddiy,  balki  ideal  narsalar  ham 

borliqqa ega ekanligini falsafa tarixida birinchi bo‘lib ko‘rsatib berdi. 

Platon  «haqiqiy  borliq»  bo‘lishi  «obyektiv  mavjud  g‘oyalar 

dunyosi»ni  «hissiy  borliq»qa  qarama-qarshi  qo‘ydi.  Bunda  u  inson 

ongida  mustaqil  mavjud  bo‘lgan  tushunchalar  borlig‘ini  ham 

ko‘rsatib  o‘tdi  va  shu  tariqa ilk  bor  «borliq»  tushunchasiga  amalda 

mavjud bo‘lgan barcha narsalarni kiritdi. 

Borliq  muammosiga  oid  Demokrit  va  Platon  yondashuvi. 

Birinchi Demokrit yondashuvi borliqni turli tarzda namoyon bo‘lishi 

va ongda aks etishi (diskret situativ-empirik) ko‘rinishida tushunishni 

nazarda tutadi hamda naturalizm sifatida namoyon bo‘ladi. Bu holda 

borliq muayyan empirik harakatlarga bog‘liq bo‘ladi va insonning har 

                                                 

1

 Аристотел //Всемирная энциклопедия.-Москва.: Современный литератор, 2001.  –С.24. 




105 

bir  kuni  nimadan  tashkil  topsa,  shuning  o‘zidangina  tashkil  topadi. 

Ikkinchi  Platon  yondashuvi  borliqning  mohiyati  xususida  alohida 

mushohada  yuritishga  yo‘naltiradi,  bunda  borliq  g‘oyaga,  erishib 

bo‘lmaydigan  orzuga,  amalga  oshmaydigan,  noreal  jarayonga 

aylanadi.  Borliqning  mazkur  sxolastik  talqini  shiorlar,  dasturlar, 

chorlovlar  va  deklaratsiyalarda  hozirgacha  mavjud.  Real  hayot 

jarayonida  bu  ikki  qarama-qarshi  yondashuv  yakka,  xususiy  va 

umumiyning o‘zaro aloqadorligi bilan barham topadi. Zero, o‘zining 

yakkaligida o‘z umumiyligini ifoda etmaydigan, o‘zining mavjudlik 

holati bilan o‘zgarish va yo‘q bo‘lishni nazarda tutmaydigan bironta 

ham narsa va hodisa yo‘q. Voqealar borliqning mohiyatini namoyon 

etadi,  haqiqiy  hayot  faoliyatining  parchasi  tarzida  yangi  sifat  kasb 

etadi.  Ushbu  jarayondagi  shakllanish,  o‘zgarish,  rivojlanish  hayot 

jarayonining  tarkibiy  qismlaridir.  Keyinchalik  falsafa  tarixida 

borliqning  ko‘p  sonli  har  xil  talqinlari  shakllandi,  lekin  ularning 

barchasi borliq haqidagi hissiy va oqilona tasavvurlar atrofiga u yoki 

bu  tarzda  tiziladi.  Bunda  fikrlar  va  yondashuvlar  rang-barangligi 

namoyon bo‘ladi.  

 


Download 4,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   166




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish