Ызбекистон республикаси адлия вазирлиги

рақобат 
бир мақсад сари интилаѐтган 
бозор субъектлари иқтисодий манфаатларининг тўпланиши, улар 
ўртасидаги юқори фойда ва кўпроқ наф кўриш учун келиб чиқадиган 
курашдан иборатдир. Бунда, қатъий равишда, ишлаб чиқарувчилар 
томонидан сарфланган харажатларнинг ҳар бир бирлиги эвазига 
кўпроқ фойда олиш учун курашилади. Фойда орқасидан қувиш на-
тижасида товарларни сотиш доираси, яъни қулай бозор, арзон хом 
ашѐ, энергия, ишчи кучи манбалари учун кураш рўй беради. 
Ўз навбатида, харидорлар, яъни истеъмолчилар ҳам сарфланган 
ҳар бир сўм харажати эвазига кўпроқ наф кўриш учун курашадилар, 
арзон ва сифатли товар ва хизматларга эга бўлишга ҳаракат қилади-
лар. Турли товарлар - истеъмол товарлари, хом ашѐ, энергия, техник 
воситалар, асбоб-ускуналар, иш кучи кабиларнинг таклифи талабдан 
кам бўлса, истеъмолчилар уларни тезроқ ва кўпроқ харид қилишга 
интиладилар. Бундай ҳолат баҳо ижтимоий қийматининг кўтарили-
шига олиб келади. 
Рақобатнинг асосини, аввало, ишлаб чиқарувчиларнинг мулк 
эгаси сифатида алоҳидалашуви ва мустақил бўлишга интилиши таш-
кил этади. Чунки ҳар бир мулк эгасининг ўз манфаати бўлиб, улар 
бунга эришиш пайида бўладилар. Мулк эгасининг товар ишлаб чиқа-
риш ва барча бошқа соҳалардаги фаолияти шу манфаатга бўйсунди-
рилган бўлади. Шу жиҳатдан қараганда, рақобат иқтисодий муноса-
батлар субъектлари манфаатларининг тўқнашувидан иборат эканли-
гини аниқ характерлайди. Рақобатнинг юзага келишини бошқа бир 
шарти товар-пул муносабатларининг маълум даражада ривожланган 
бозор тизимга боғлиқ бўлишидир. 
Демак, мулк эгаларининг алоҳидалашуви ва мустақил бўлиши 
билан бирга, товар-пул муносабатлари ѐки бозор хўжалиги рақобат-
нинг иқтисодий асосини ташкил қилади. Бунинг исботи шундаки, 
бозор иқтисодиѐтининг дастлабки белгилари пайдо бўлиши билан 
бирга, унга хос рақобат ҳам юзага келади. 
Рақобатнинг асосий соҳаси бозор бўлиб, унда иқтисодий 
субъектлар алоҳидалашган манфаатларининг тўқнашуви рўй беради. 
Қатор иқтисодий адабиѐтларда рақобатчилик муносабатлари-
нинг ривожланиши умумлаштирилиб, унинг икки муҳим босқичи 

---

мавжудлиги алоҳида ажратилиб кўрсатилади.