|
Bellashuv vaqti musobaqalarda
-4-7 yoshli bolalar va qizlar uchun olishuv vaqti 2 minut:
-8-11 yoshli bolalar va qizlar uchun olishuv vaqti 3 minut:
-kattalar o’rtasidagi olishuv vaqti 5 minut:
-o’smirlar va 35 yoshdan yuqorilar va 18 yoshdan katta ayollar uchun 4 minut qilib belgilangan.
-11 yoshdan katta bolalar, qizlar va 56 yoshdan yuqori erkaklar va ayollar uchun bellashuv vaqti 5 minut qilib belgilangan.
Sambo kurashi bo’yicha musobaqalarni tashkil etish va ularga
Hakamlik qilish.
Umumiy qoidalar.
Xar qanday sport turi, jumladan, sambo kurashi bilan shug’ullanar ekan, har bir yosh sportchi razryad olishga, sport ustasi bo’lishga, xalqaro musobaqalarda katta yutuqlarga erishishga xarakat qiladi. Bu, albatta tabiiy. Sportning o’ziga tortish kuchi, birinchi galda, Shunday ifodalanadiki, har bir yosh sportchi o’z oldida takomillashuvning cheksiz-chegarasiz yo’llarini ko’radi.
Lekin, agar so’zish, o’q otish, engil atletikada sportchi o’z maxoratining oshib borayotganligini metr, santimetr, kilogramm, sekundlar bilan ifodalanadigan natijalarda ko’ra olsa, kurashda maxoratning baxosi faqat musobaqalarda beriladi va bunda xakamlar katta o’ringa ega bo’ladilar.
YAxshi tashkil etilgan hamda malakali, xolis hakamlar xizmat ko’rsatadigan musobaqalar yosh sportchilar uchun ajoyib maktab vazifasini o’taydi, bunda ular xatto eng shiddatli mashg’ulotlar xam bera olmaydigan tajriba to’playdilar. Kurashchilar murabbiylari raxbarligida o’zlashtirib olgan usullari qanchalik samarali ekanligini, yaxshi kurashchi bo’lish uchun o’zlarida kuch, tezkorlik va chidamlilik etarli yoki etarli emasligini sinovdan o’tkazadilar. Hatto yosh sambochi bellashuvlarda mag’lub bo’lib, sovrinli o’rinni egallamasa ham, bu uni sevimli sportidan sovutmaydi, balki yanada ko’proq shug’ullanishga undaydi.
Biroq yomon tashkil etilgan musobaqalarda, malakasiz, extiroslarga beriluvchan hakamlarning faoliyati tufayli kurashchilar qanchalik ranjib, umidsizlikka tushadilar, bu qancha ko’ngilsizliklarga sabab bo’ladi. Ko’pgina yosh sportchilarning mashg’ulotlardan ko’ngli soviydi, ba‘zan esa umuman sport bilan shug’ullanish xohishi yo’qoladi.
SHuning uchun musobaqalar va xakamlikni tashkil etish qurolli kuchlar safida olib boriladigan sport ishlarida muhim o’rin tutadi.
HAKAMLAR HAY‘ATI.
Hakamlar hay‘ati tegishli sport qo’mitasi tomonidan tayinlanib, qism (qo’shilma) komandirlari tomonidan tasdiqlanadi. Hakamlar hay‘ati tarkibiga: bosh hakam, uning
muovinlari, bosh kotib va xar bir gilamdagi kotiblar, gilamdagi hakam va yon tomondagi xakamlar, ishtirokchilar qoshidagi xakam, sekundometrchi va shifokor kiradi.
Hakamlarning vazifalari musobaqalar qoidasida etarlicha batafsil bayon etilgan bo’lib, u har qanday musobaqani o’tkazishda qonun hisoblanadi. Musobaqalarni tashkil etish va o’tkazish tajribasi kam bo’lgan hakamlar usuliy yordam tariqasida mazkur masalalar bilan bog’liq ayrim holatlarni ko’rib chiqamiz.
BOSH XAKAM VA UNING MUOVINLARI.
Sambo kurashi bo’yicha eng tajribali va yuqori malakali hakam bosh hakam etib tayinlanadi. U musobaqalarning tashkilotchisi va raxbargina bo’lib qolmasdan, sportchilar hamda boshqa hakamlarni sport etikasi ruxida tarbiyalovchi shaxs sifatida ham maydonga chiqadi. Bosh hakam qoidalar tomonidan o’ziga berilgan barcha xuquqlardan foydalangan xolda ularni buzish yo’lidagi har qanday urinishlarga chek qo’yadi, shuningdek, ishtirokchilar va hakamlarning musobaqalardagi nohalolligi, g’ayrisportcha harakatlari oldini oladi.
Musobaqalarga tayyorlanish va ularni o’tkazish davomida bosh hakam Musobaqalar nizomini sinchiklab o’rganadi, ishtirokchilarni qabul qilish, joylashtirish, ovqatlantirish bilan bog’liq barcha masalalarni tegishli boshliqlar bilan kelishib oladi, musobaqalar o’tkaziladigan joylarning tayyorligi, hakamlarning etarligi va malakasini tekshiradi.
Musobalar arafasida bosh hakam barcha hakamlar bilan yig’ilish o’tkazib, ularning qoidalarni qanchalik bilishlarini tekshiradi, ayrim paragraf va bandlarni izoxlab, mazkur bandlarning barcha hakamlar tomonidan bir hil tushunilishiga erishish choralarini ko’radi. Bunda bajarilgan usullarni hakamlarning bir hil baxolashiga alohida e‘tibor beriladi. Zarur xollarda musobaqalar boshlanishidan bir necha kun avval hakamlar uchun seminar o’tkazilishi mumkin.
Bosh hakam barcha hakamlar va jamoalarning vakillari bilan kengash uyushtirib, unda musobaqalarni tashkil etish hamda ularga hakamlik qilish bo’yicha ko’rsatmalar beradi, shuningdek, yuzaga kelgan boshqa muammolarni hal etadi. Kengashda hakamlarning kiyinish formasiga oid yo’l-yo’riqlar beriladi, hakamlar gilamga taqsimlanadi hamda ishtirokchilarning vaznini aniqlash bo’yicha hakamlar guruxi tayinlanadi.
Musobaqalar bitta gilamda o’tkazilganda, bosh hakam barcha hakamlarning faoliyatini shaxsan nazorat qilib turish imkoniga ega bo’ladi. Bellashuvlar bir necha gilamda borganda, u mazkur vazifani o’z muovinlariga yuklab, ularning ishiga raxbarlik qiladi. Muovinlar faoliyatiga bosh hakam favqulotda xolatlarda, hakamlar orasida keskin kelishmovchilik paydo bo’lganda aralashadi.
Agar musobaqa O’tkaziladigan joylar Qoidada ko’rsatilgan talablarga javob bermasa yoki yaroqsiz xolga kelgan bo’lsa, bosh hakam musobaqalarni bekor qilishi yohud ularni kechiktirishi, ishtirokchi yoki hakamni musobaqalardan chetlashtirish, shikoyatnomalar bo’yicha o’zil-kesil xukm chiqarishi mumkin. Biroq u Nizomda belgilangan musobaqalarni o’tkazish shartlarini o’zgartirish xuquqiga ega emas.
GILAMDAGI HAKAM.
Gilamdagi hakam bellashuvning borishiga boshchilik qiladi. U xushtak chalishi bilan kurashchilar bellashuvni boshlaydilar, shuningdek, qanday xolatda bo’lishlariga qaramasdan, jangni to’xtatadilar. Gilamdagi hakam kurash qoidalarga qat‘iy rioya qilgan xolda olib borilishini kuzatib turadi. Bellashuvning xususiyati hakamning uni qanchalik bilimdonlik va qat‘iyat bilan olib borishiga bog’liq. Hakamning lanj xarakatlari yoki e‘tiborsizligi kurashchilardan birining jangdan bo’yin tovlashini, taqiqlangan usullarni qo’llanishini, bellashuv vaqtida g’ayri sportcha hatti-xarakatlarni keltirib chiqarish mumkin. Ikkinchi tomondan, mayda-chuydalarga hadeb tirg’ilaverish, sababsiz xushtak chalishlar kurashchilarning oyoq-qo’lini ―bog’lab‖, tashabbuskorligini cheklab qo’yadi va bellashuvning borishini izdan chiqaradi.
Gilamdagi hakamning san‘ati shundaki, bellashuv to’g’ri borayotgan bo’lsa, u
―gilamda ko’rinmaydi. Biroq qoida buzilgan zaxoti hakamning xushtagi eshitiladi va gunoxkor jazolanadi.
Bellashuv vaqtida hakam Shunday joylashadiki, unga xar ikkala kurashchi birdek ko’rinib turishi kerak. Jang gilamning qirg’og’ida ketayotganda, hakam tashlash gilamda bajarildimi, yoki uning chegarasidan tashqaridami, buni aniq kuzata oladigan vaziyatni egallash shart.
Kurashchilarning olishuvi vaqtida hakamning joylashishi. Kurashchilar yotib jang qilayotganda hakamning ularni kuzatishi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
