Ызбекистон давлат жисмоний тарбия институти

Мусобақалашиш 
фаолияти. Мусобақанинг асосий функцияларидан бири 
рағбатлантириш, ўқув-спорт натижаларини ва спортчилар билан тарбия-вий ишларни 
текшириш мусобақада олинган объектлар баходан, ташкилот ва мутахассисларнинг кейинги 
ишлари натижаларига боғлиқ. 
Мусобақани қуйидагиларга ажратиш мумкин: 
а) тайёрловчи ва яна конрол, асосий мақсади тайёргарлик даражасини аниқлаш; 
б) келтирувчи, асосий мақсади мусобақаларга спортчилар баланд тайёргарликка олиб 
келиш; 
в) танлов, мақсади катта мусобақаларда қатнашишга спортчиларни танлаш; 
г) асосийси шахар, республика, мамлакат чемпионлари катта халқаро мусобақалар. 
Мусобақа шароитида енгил атлет спортчини ўрганишда, унинг шахсини кўп 
томонларини, сифатларини функционал имкониятларини бахолаш мумкин, гарчи шу вақтда 
мусобақалар шаклланиш воситаси бўлиб хизмат қилади. Мусобақаланиш фаолиятини 
текшириш жараёнида спорт техникасининг эффективлигини аниқлаш, спортчи хулқи 
тактикасини назорат қилиш, организми биохимик ва физиологик реакциялари бахоланади, 
мусобақа вақтида қандай текширилса, мусобақадан сўнг хам шундай текширилади.. вақтни 
ўтиш оралиғига боғлиқ холда бир холатдан иккинчи холатга ўтиш зарурлиги спортчиларни 3 
та холатига ажратилган: 
1. Этапли холат, спортчи муваффақиятларини кўрсатишда имкониятлари-ни эак 
эттиради ва булар бир мунча узоқ вақт сақланади; 
2. Одатдаги холат, бир ёки бир неча машғулотлар таъсирида ўзгаради; 
3. Оператив холат, бир марта бажарилган жисмоний машқлар таъсирида ўзгаради. 
Спортчиларнинг бу тип холларида мувофиқ холатларни 3 та асосий педагогик назорат 
белгилайди. 
Тезкор назорат жараёнида тез вақт ичида спортчининг холати жисмоний машқларни 
бажаришдан кейин серияларни машқлар бажаришда ёки машғулот вақтида бахоланади. 
Тезкор назорат натижалари орқали машқлар ва серияли машқлар орасидаги энг қулай дам 
олиш танаффуслари аниқ белгиланади, машғулотлар натижасининг хажми жисмоний 
машқлар серияларида ифодалани-ди. Масалан: машғулот жараёнида югурувчи спортчи 6х150 
юшгуриб ўтиши керак, тезлик билан 89-90%, 3 дақиқа дам олиш танаффуси билан. 
Берилган ждам олиш режимида спортчи тезлик билан югуришни 3 масофадан кейин 
зарур тезлик билан вазифани бажаришдан холи бўлмайди. Бу холатдан чиқишни бир неча 
йўллари мавжуд: 
1. Машғулотни серияли ўтказиш, яъни икки ёки уч марта югуриш, бунда сериялар 
орасидаги дам олиш вақтини узайтириш. 
2. Машғулотни икки қисмга бўлиш (эрталаб ва кечқурун). 
3. Ишнинг тезлиги кескин равишда тушганда машғулотларни тўхтатиш. 
4. Машқларни берилган тезлик билан бажариш шарти билан дам олиш вақтини тўли қ 
тиклагунча қадар узайтириш.