Ызбек диалектологияси

Til o’rta undoshi - tilning o’rta qismi bilan tanglay orasidagi to’siqda hosil bo’lgan "y" undoshi.
Sayoz til orqa undoshlari - k,g,n fonemalari. Ular velyar (qattiq)undoshlar sanaladi.
Chuqur til orqa undoshlari -q,g’,x fonemalari. Ular uvulyar (kichik til ishtirokida hosil bo’lgan) undoshlar sanaladi.
Bo’g’iz undoshi - "h" fonemasi. U faringal undosh deb ham ataladi.
Yumuq fokusli burun tovushlari (nazal tovushlar) - m,n,n sonantlari.
Assimilyatsiya- bir xil kategoriyadagi tovushlarning so’z tarkibida o’zaro moslashuvi.
Akkomodatsiya- turli kategoriyadagi tovushlarning so’z tarkibida o’zaro moslashuvi.
Nazalizatsiya- unli tovushlarning so’z tarkibidagi burun sonantlari ta’sirida rezonator ton bilan aytilishi.
Reduktsiya- urg’usiz bo’g’indagi unlining kuchsizlanishi.
Spirantizatsiya- portlovchi undoshning intervokal holatda sirg’aluvchi undoshga o’tishi.
Proteza- so’z boshida tovush orttirilishi.
Epenteza- so’z o’rtasida tovush orttirilishi.
Epiteza- so’z oxirida tovush orttirilishi.


Lygat
A Ә כ
abara–arava әdәn’–poygasi כ dd’–oldi
abdan–rosa әlinә–qo`liga כpכ:dәm–oppoq dadam
arna–anhor әlmә–olma כtqכnыng–aytganing
atыz–paykal әndamlы–yaxshi כt–enәm – ota-enam
axtыq–nevara ә’ә:n’–oyingni
әhsә–eksa

B V Ye
bayag`ы–haligi vax–vaqt yegin–ekin

bay’ng–ering vag`dә–va’da yetku–echki
ba:z–ba’zan vәҗ–narsa yenәk–sigir
bag`alar–bolalar vәq–boq,qara yesh–hech
bidәy–bug`doy vөylәptы–o`ylapti
Q S H
qabaq–qovoq savur–oy nomi hamash–omoch
qarыq–egat,jo`yak sыmbat–qaddi-qomat harыp–charchab
qobыz–chang sog`un–so`ngra hөkәk–bukri
qongshu–qo`shni sөyl’n–tustovuq hәmYr–umr
ag`’r–yetim hula–ular