№
|
Mavzu
|
Ko`riladigan masalalar mazmuni
|
Vaqt, soat
|
1.
|
Dialektologiya fani haqida umumiy ma`lumot.
|
O`zbеk dialеktologiyasi fanining prеdmеti. Dialеktologiya fani haqida umumiy ma'lumot. Fanning tabiiy-ilmiy asoslari. Dialеkt, shеva, lahja, shеvalarning tarqalish chеgarasi. Transkriptsiya, spirantizatsiya, konvеrgеntsiya, rеduktsiya, palatalizatsiya.
|
2
|
2.
|
O’zbek dialektologiyasining nazariy-metodologik muammolari to’g’risida umumiy ma’lumotlar
|
Dialekt va adabiy til. Umumxalq tili, adabiy til va mahalliy dialektlar. Dialektlar, ularning paydo bo’lishi, dialektlarni qabila tarixiga bog’lab o’rganish. O’zbek adabiy tilining dialektal asosi. Adabiy tilning jonli xalq tili hisobiga boyishi. Adabiy tilning shevalarga munosabati va ularning ta’siri.
|
2
|
3.
|
Dialektlarni tadqiq qilish usullari
|
Ayrim sheva, dialekt va shevalar guruhni ekspeditsiya tashkil etish yo’li bilan o’rganish. Dialektlarni turli shaklda o’rganish maqsadida fonetik transkriptsiya bilan yozib olish, tarixiy, tasviriy, qiyosiy tekshirishlar. Savol-javob usuli, dialektologik dasturlar asosida sheva vakillarini kuzatish
|
2
|
4.
|
Transkriptsiya va uning turlari
|
Transkriptsiya turlari. Xalqaro fonetik alfavit (MFA). Turkiy tillar va lahjalarni o’rganishda rus turkologlari tomonidan qo’llanilgan transkriptsion belgilar. O’zbek shevalarini o’rganishda qo’llanilgan transkriptsiyalar.
Lotin alifbosiga asoslangan yangi o’zbek yozuvidagi transkriptsiyaga xos xususiyatlar.
|
2
|
5.
|
O’zbek shevalarini tasniflash
|
O’zbek shevalarini tasniflashda yetakchi tamoyillar: hududiy, etnik, etnogenetik, lisoniy, lisoniy-hududiy (lingvoareal). O’zbek shevalari tasnifi (I. I. Zarubin, E. D. Polivanov, G’ozi Olim Yunusov, K. K. Yudaxin, A. K. Borovkov, V. V. Reshetov tasniflari). Ularning yutuq va kamchiliklari.
|
2
|
6.
|
Ozbek shevalari fonetikasi
|
O’zbek shevalarining fonetik tomondan farqlanadigan belgilari: ye-lashish, je-lashish, o-lashish va a-lashish. Unli fonemalar. Singarmonizm, uning o’zbek shevalarida uchrashi. Shevalarda undosh fonemalar va fonetik hodisalar talqini.
|
2
|
|
ON
|
|
|
7.
|
Ozbek shevalar leksikasi va leksikografiyasi.
| O’zbek shevalarining adabiy tildan farq qiladigan ba’zi xarakterli lug’aviy xususiyatlari. Shevalarda ayrim so’z, so’z shakllari va atamalarni adabiy tilga olib kirish masalasi. Shevalarda antonim, omonim, sinonim, ko’p ma’noli, eskirgan, tarixiy so’zlar va neologizmlarning o’ziga xosligi. Dialektal frazeologiya hamda uning shevalararo qo’llanishi. Shevalarda onomastik birliklar.
|
2
|
8.
|
Ozbek shevalaridagi o`z va o`zlashgan qatlam.
|
Tilimizda uchraydigan lеksik qatlamlar haqida ma'lumot bеrish. O`zbеk shеvalaridagi kеng va tor qatlamni talabalarga tushuntirish. O`zbеk tilining lug`at sostavida uchraydigan o`z va o`zlashgan qatlam haqida talabalarga ma'lumot bеrish. O`zlashgan qatlam nafaqat adabiy tilda balki lahjada ham anchagina ekanligi, ularning o`ziga xos xususiyatlari haqida ma'lumot bеrish.
|
2
|
9.
|
Ozbek shevalari morfologiyasi
|
Shevalarda ot va unga xos xususiyatlar. Shevalarda sifat hamda uning xususiyatlari. O’zbek shevalarida son va uning turlari. O’zbek shevalarida numerativlar. Shevalarda fe’l hamda uning xususiyatlari. Shevalarda ravish va uning turlari. Shevalarda ko’makchi, bog’lovchi, yuklamalar. Modal so’zlar, undov hamda taqlid so’zlarning shevalardagi ko’rinishlari.
|
2
|
10.
|
O’zbek shevalarda so’z yasalishi
|
Affiksatsiya va kompozitsiya usullari bilan Y-lovchi (qorluq), J-lovchi (qipchoq), o’g’uz guruhi shevalarida so’z yasalishi hamda ularga xos xususiyatlar. Shеvalarda uchraydigan egalik, ko`plik, turlanish va tuslanish katеgoriyalari haqida ma'lumot bеrish. Ularning o`ziga xos xususiyatlari haqida talabalarda tushuncha qosil qilish.
|
2
|
11.
|
Ozbek shevalari sintaksisi
|
Sintaksis va shevalar sintaksisi. Dialektal so’z birikmasi. Dialektal sodda gaplar. Gap bo’laklari va ularning dialektal xususiyatlari. Shevalarda qo’shma gap, o’zga gap va dialog.
O`zbеk tilining lug`at sostavida uchraydigan o`z va o`zlashgan qatlam haqida talabalarga ma'lumot bеrish. O`zlashgan qatlam nafaqat adabiy tilda balki lahjada ham anchagina ekanligi, ularning o`ziga xos xususiyatlari haqida ma'lumot bеrish.
|
2
|
12.
|
Lingvistik geografiya metodi
|
O`zbеk dialеktologiyasi fani ona tili o`qituvchisi uchun zarur ekanligi, ona tili o`qituvchisi o`zbеk adabiy tili mе'yorlarini yaxshi bilishi zarur ekanligi, bu fanning ahamiyati haqida talabalarda tushuncha hosil hilish.
|
2
|
|
Jami
|
|
24
|
