Iymon qo'shigi

Val kulachoklarining yeyilishi silliqlash-kopirlash dastgohida silliqlab ta’mirlanadi.

/ — plunjer povodogining ta’siri natijasida; 2— plunjer uchining

Salniklar yotadigan bo'yin- lar, zoldirli podshipnikning ichki halqalari o'tirish joylaridagi yeyi­lish izlari yo'qolguncha silliqla­nadi, undan so'ng uning sirtiga

galvanik usulda metall qoplanadi _ta,_{sjrjdan; 3}_ _{p|unjer pnjjinasining} va qaytadan normal о Icham- tarelkasi la’siridan.

gacha silliqlanadi. Zoldirli podshipniklar ichki halqalarining o't irish joy lari elektr uchquni yoki elektr yordamida qizdirib cho'zish usulida kattalashtiriladi.



4.8- rasm. Plunjerning yeyilish joylari:

Plunjer turtkichining asosiy nuq­sonlari quyidagilardan iborat: rostlovchi bolt chetining yeyilishi; rolik va turtkich roligi vtulkasi orasidagi tirqishning kat- talashishi; o'q turtkich korpusidagi o'tqazmaning bo'shashi; turtkich kor­pusi yo'naltiruvchi sirtining yeyilishi. Turtkich detallarining yeyilishi 11a- tijasida taqillashlar paydo bo'ladi, detal­larning o tirishi buziladi, bu esa yonilg'i nasosi sozlanganligining o'zgarishiga olib kelishi mumkin.

/ — gilza kiritish teshigi qarshisidagi zonaning;

2 — vintli zona qirrasining; J—plunjer pazi toraygan qismining; 4— tayanch qirrasining.

Plunjer uchlari bolt kallagiga taya- nish joylarining hamda plunjer prujinasi tarelkasining yeyilishi turtkich ni rost­lovchi boltlarning asosiy nuqsonlari hisoblanadi (4.7- rasm). Boltning sezi­larli yeyilishi, nasos rcykasi harakat- lanishiga qarshiligining ortishi natijasi­da rostlagichning sezgirligi pasayishi mumkin.

Tashqi diamctri bo’yicha va rolik o‘qi o'tirish joylarining yeyilishi turtkich korpusining asosiy nuqsoni hisoblanadi.

Turtkich detallari nuqsonlarini ta’mirlash: rostlash boltlarining yeyilishi kallak tckisligini silliqlab bartaraf etiladi. Bolt sini sianlangan qatlamining yeyilishi sormayt yoki po'lat sim bilan gaz alangasida payvandlanadi va unga zarur qaitiqlik berish uchun toblanadi.

Agar turtkich korpusi tashqi diamctri bo'yicha yeyilgan bo'lsa, u ta’mirlanmaydi.

Rolik o'qining turtkich korpusida o'tqazilishi bo'shashgan bo'lsa. teshikni o'qqa mo'ljallab razvyorstkalanadi va ta’mir o'lchami bo'yicha o‘q yasab o’tqaziladi.

Plunjer va gilzalar ish yuzalarining yeyilishi natijasida gidrav- lik zichligining yo'qotilishi plunjer juftliklarining asosiy nosoz- liklari hisoblanadi. Plunjcrda eng katta yeyilish, uning yuqorigi qis­mida, kiritish teshigi qarshisida sodir bo'ladi (4.8- rasmga qarang). Plunjerda ko'proq uning yuqorigi qismi (kiritish teshigining qar-

4.9- rasm. Plunjer juftligining germetikJigini tekshirish asbobining

sxemasi:

/—plunjer; 2— vtulka; 3— zichlovchi qatlam; 4 — ish suyuqligi;

J—plunjemi ushlab turuvchi fiksator; A—plunjer qirrasining yonilg'ini purkash paytiga mos keluvchi sinov holati; //—plunjer qirrasining yonilg'ini purkash paytini tugatish holatiga mos keluvchi sinov holati; h — plunjeming aktiv harakat yo‘li; P—plunjeming sinash paytidagi bosimi.

shisida joylashgan qismi) yeyilishga uchraydi. Yeyilish natijasida kengligi 4—5 mm va uzunligi 9,5 mm bo'lgan tarnov shaklidagi chuqurcha hosil bo'ladi.

Gilzada kiritish teshigi zonasi ko‘proq yeyiladi. Oqibatda 4,5— 5 mm li tarnovsimon polosa hosil bo'ladi. Runda eng katta yeyilish teshik qirrasining yuqorigi qismida sodir bo'ladi. Undan tashqari, quyidagi nuqsonlar ham uchraydi: gilza chetida korroziya izlari, o‘yilishlar, timalish; plunjer chetining ezilishi natijasida gilzaga tiqilib qolish; plunjer va vtulkaning yo'naltiruvchi yuzalarida korroziya yoki o'yilishlar va hokazo hosil bo'ladi.

Plunjerga yonilg'i bilan birga kiradigan abraziv zarrachalar ta’sirida ularning oMchamlari tirqish oMchamiga teng yoki undan biroz kattaroq boMishi mumkin. Plunjer harakatlanganda ular o'zining o'tkir qirralari bilan metall qatlamini sidirib ariqeha hosil qiladi. Dastlab abraziv zarracha kattaroq miqdordagi metallni sidiradi, harakatlanish davomida uning o'lkir qirralari o'tmas- lashadi, abraziv zarrachalar maydalanadi va natijada kamroq metallni sidiradi. Shuning uchun ham plunjeming chetiga

2. 
   — Avtomobillarni ta'mirlash 151
   

yaqinlashgan sari uning yuqori qismida yeyilish kamayib horadi. Kiritish teshigi yuqorigi qirrasida yeyilish eng katta qiymaiga ega boMadi.

Plunjeming vintli qirrasi nisbatan kaniroq yeyiladi. Abraziv zarrachalar ta'sirida lining o‘tkir qirralari dumaloqlanadi, ish yuzalarida esa bo‘ylama timalishlar hosil boMadi. Bunday yeyilishni tashqi ko'zdan kechirih. yuzaning xiralashganidan aniqlash mumkin. Plunjer juftliklarining mahalliy yeyilishi yonilg'ini so'rish paytida uning qaytib to'kilishiga va yonilg'ining silindrlarga purkalish paytining kechikishiga olib keladi. Undan tashqari, plunjer juftligi yeyilganda nasosning ish unumi, ayniqsa, motorni yurgizib yuborish paytida keskin pasayadi. Bunda yonilg'ining purkash ho- simi ham keskin pasayadi, motorni yurgizib yuborish qiyinlasltadi. Plunjeming vintli qirrasi va gilzaning o'tkazish teshigi mahalliy yeyilganda yonilg'ini uzatish davomiyligi qisqaradi. Gilzalar chekka yuzalarining korrozion yeyilishi natijasida so'rish klapani va plunjer gilzasining birlashish zichligi buziladi va unda yonilgM siza boshlaydi.

Plunjer juftliklarining zichligi 4.9- rasmda kcltirilgan asbob yordamida sinaladi.

Plunjer juflliklarini la'mirlash juda murakkab jarayon hisoblanadi. Plunjer juftliklarining zichligi lexnik shartlarga mos kclmasa, qayta komplektlash, xromlash yoki nikellash, azotlash va boshqa usullar bilan ta’mirlanishi mumkin.

Oayta komplektlash usuli bilan ta’mirlash ishqalab-silliqlash, guruhlarga saralash, tanlash va plunjer juftligini o'zaro ishqalab silliqlashdan iborat Gilzani dastgohning maxsus siquvchi mosla- masiga qotirib, ishqalash moslamasi yoki plunjer dastgoh shpin- deliga qotiriladi va sirtga M 10 pastasi suililadi, keyin ishqalab sil­liqlanadi. Silliqlash rejimi quyidagicha: pasta bir marta surilganda ishqalab silliqlovchi nioslamaning davomiyligi 60 s; detal yoki ishqalab silliqlovchi moslamaning ish davomiyligi 60 s; detal yoki ishqalab silliqlovchi moslamaning aylanishlar chastotasi 250 ayl/ min; detaining yoki ishqalab silliqlovchi moslamaning ikkilangan yo'llari soni bir minutda 100—150 marta; ishqalab silliqlovchi moslamaning gilzani ishlov berish chcgarasidan chiqishi 26 mm; ishqalab silliqlovchi moslamaning plunjerga ishlov berish chegarasidan chetga chiqishi 12 mm; nioslamaga bo'lgan bosim 0,1—0,2 MPa. Yakuniy silliqlash ham avvalgi rejimda, lekin mayinroq bo'lgan М3 pastasida olib boriladi. Gilzalarning cheti cho'yan plitalarda, dastlab M7, so'ng М3 pastasida olib boriladi.

Dctallar ishqalab silliqlangandan so'ng ular 1 mkm oraliqda guruhlarga ajratiladi. Juftlik shunday tanlanishi kerakki. gilzaga plunjer uzunligining 2/3 qismi qo'l kuchi bilan kirsin. Undan so'ng plunjer dastgohning sangali patroniga qotirilih. ishqala- nadigan detallar juflligi sirtiga Ml pastasi surtilib, birikma hosil qiladigan detallar 1—2 minut davomida 100—150 ayl/min chastotada ishqalanadi. Bunda plunjer juftliginingdizel yonilg‘isini qo'llash ham mumkin.

Dizel yonilg'isi apparaturasining tekis detallarini silliqlashda detaining plitadagi harakat trayektoriyasi o'lchamlari 160 x 80 clicgarada „sakkizsimon" shaklda bo*lib, 0,070 — 0,013 MPa nisbiy bosimda, 7—12 m/min kesish tczligida. abraziv zarrachalarining M5-M7 o'lchamlarida olib boriladi, ishlov berish davomiyligi 2— 4 minut. Juftlikni ta'mirlash sifati quyidagicha aniqlanadi: juftlik

dizel yonilg'isida yaxshiiab yuvilgandan so'ng, plunjer 18—20"C temperaturada o‘z og'irligi ta'sirida gilzaga butun uzunligi bilan kirishi lozim. Agar bu shart bajarilsa, juftlik gidravlik sinovdan o'tkaziladi. Gilzalarga to'g'ri kelinaydigan phmjerlar xromlanadi yoki nikellanadi, yoki ikkala detal ham azotlanadi, so'ng silliqla­nadi.



4.10- rasm. Klapan juftligida yeyilish sodir bo'lishi mumkin bo'lgan xarakterli joylar:

Klapan juftligining asosiy nuqsonlariga yeyilish natijasida sodir bo'lgan nozichliklardan yonilg'ining sizishi hamda klapan va uya birikish joylaridagi tirqishning oshib ketishi kiradi. Klapan juftligida yeyilish sodir bo'ladigan xarakterli joylar 4.10-rasmda kcltirilgan.

Klapan va uning o'rindig'i­ning siquvchi konusi sirti yonil­g'i berilishi to'xtagan zahoti zarb bilan o'tirishi oqibatida yonilg'idagi abraziv zarrachalar ta’sirida yeyiladi. Klapan yopil- ganda abraziv zarrachalar tirqishga tushib uyaga o'tiradi, undan metal! zarrachalarini sidirib tushadi. Yeyilish natijasida siqish konusida va uyada kengligi 0,4—0,5 mm, o'rtacha chuqur- a — teskari yo‘nalish kJapani; b — teskari yo'nalish klapanining o‘rindig‘i; / — siqish konusi; 2— yuk- sizlantiruvchi belbog'; 3 — quyruq yo’naltiruvchisi; 4— siqish faskasi; 5— yo'nallinjvchi teshik.

ligi 0,05 mm bo'lgan halqasimon ariqcha paydo bo'ladi. Yuksizlantirish belbog i va korpusning silindrik teshigi orasidagi tirqishga tushib qolgan abraziv zarracha konussimoii tirnalishlar hosil qiladi, korpusda esa xira uchastka paydo bo'ladi. Yeyilish natijasida yuksizlantiruvchi belbog' va uya teshigi orasidagi tirqish kattalashadi. Yo'naltiruvchi quyruq yeyilganda yonilg'i nasosining klapani qiyshaya boshlaydi, natijada yonilg'ini siqish qismining gerrnetikligi buziladi, yuksizlanliruvchi belbog'ning yeyilishi ortadi. Bunday nosozliklarning mavjudligi nasos dementi ish unumining pasayishiga olib keladi.

Klapan juftliklarini ta'mirlash. Ta’mirlangan va ta’mirlanishi lozim bo'lgan juftliklarning zichligi gidravlik sinalishi lozim, Sinashdan awal uya teshigida klapanning harakatlanishi tekshiriladi. U yarim uzunligiga surilib. o'z og'irligi ta'sirida vertikal o'qqa nis­batan istalgan burchakka burilganda ohista tushishi lozim. Dastlab juftlikning yuksizlantirish bclbog'i gerrnetikligi tekshiriladi. Bu­lling uchun o'rnatish vintining kallagi yordamida klapan 0.2 mm ga siljitiladi va tizimda 0,22 MPa bosim hosil qilinadi. Bosimning 0,2 MPa dan 0,1 MPa gacha pasayish vaqli o'lchanadi. bti vaqt I s dan kattaroq bo'lishi lozim. So ng klapan juftligining umumiy gerrnetikligi tekshiriladi. Asbob tizimida 0,82 MPa bosim hosil qilinadi va bosimni 0,8 MPa dan 0.7 MPa gacha pasayish vaqti o'lchanadi. Juftlikning texnik holatini tekshirish uchun yuksizlantiruvchi belhog'ning holatini hisobga olish lozim. Juftlikning bosim hosil qiluvchi konusi va o'rindig'i silliqlab ta'mirlanadi. Bulling uchun yeyilgan klapan ishlov beruvchi babka sangasiga qotiriladi, cho'yan ishqalash moslamasida, pasta bilan bosim hosil qiluvchi konus va yuksizlantiruvchi belbog'ning shakli tiklanadi. Klapan o'rindig'ining yo'naltiruvchi teshigi ham ishqalash moslamasida ta'mirlanadi. Klapanlar va klapan uyalari diametrlarining o'lchami silindrik yuzalar diametrlari bo'yicha saralanadi va ular o'zaro ishqalab moslanadi. O’lchamlari kichikligi tufayli, komplektlab bo'lmaydigan klapanlar elektrokimyoviy va kimyoviy usullarda kattalashtiriladi.

6. 
   Aylanishlar chastntasi rosllagichini ta'mirlash
   

Rostiagich detallarining yeyilishi natijasida uning ishlash xusu­siyati buziladi, sezgirligi, o'z paytida ta’sir etishi yomonlashadi. yonilg'i nasosi reykasining yo'li oshib ketadi. Bunday nosozliklar motor ishlash barqarorligining buzilishiga olib keladi. Rostiagich normal ishlashi uchun ta’mirlash ishlari bajarilganda prujinani,



4.П- rasm. Yukchalarva rostlagich valigi krestovinasining yeyilishi: