x u s u s iy a t. In s o n n in g fikrlashi natijasida taraq q iy o t davom etadi.
taraqqiyotni cheklashdir.
Erkin fikrlash bo‘lsa-yu, u ro'yobga chiqarilmasa, fikrlar bildi-
rilmasa, undan hech qanday naf bo'lmaydi. Erkin fikrlashni am alga
oshirish, u n in g s am ara sid an foydalanish uchun albatta so ‘z erkin
ligi ham bo'lishi kerak. Bu degani, har bir shaxs o'z fikrini har
qanday joyda va vaqtda so'z orqali bayon qila bilishiga imkoniyat
yaratilishi kerak.
Bunday
im koniyatning huquqiy asosi,
K onstitutsiyaning
29-moddasi hisoblanadi. 'Unda “H ar kim fikrlash, so'z va e ’tiqod
erkinligi huquqiga ega. H ar kim o'zi istagan axborotni izlash, olish
va uni tarqatish huquqiga ega, amaldagi Konstitutsiyaviy tu z u m g a
qarshi qaratilgan axborot va qonun bilan belgilangan boshqa chek-
lashlar bundan mustasnodir.
Fikr yuritish va uni ifodalash erkinligi faqat davlat siri va
boshqa sirlarga taalluqli bo'lgan taqdirdagina qonun bilan chek-
lanishi m u m k in ”, deb belgilangan.
Inson erkin fikrlash va uni so'z orqali erkin bayon qilish uchun
axborotga ega bo'lishi kerak. Shu sababli fuqarolarning o'zi uchun
zarur axborotlarni izlash, olish va tarqatish huquqi kafolatlanadi.
M asalan, o'quvchilarga internetdan foydalanish imkoniyati-
ning berilishi axborot olish, izlash, tarqatish huquqini amalda
ta’minlovchi kuchli vositadir.
Bu huquq yana Konstitutsiyaning 30-moddasi bilan ham kaf-
olatlangan. Ya’ni, Konstitutsiyaning mazkur moddasi axborot olish
imkoniyatini kengaytiradi. Unga asosan “O'zbekiston Respublika
sining barcha organlari, jamoat birlashmalari va mansabdor shaxs-
lari fuqarolarga ularn in g huquq va manfaatlariga daxldor bo lgan
hujjat 1 ar, qarorlar va boshqa materiallar bilan tanishib chiqish im
koniyatini yaratib berishi lozim”. Bu bilan Konstitutsiya barcha or
gan va m ansabdor shaxslarga fuqarolarning huquqlarini ro yobga
chiqarish uchun aniq majburiyat yuklaydi.
Konstitutsiya normalarida nafaqat fikrlash, so z erkinligi,
shuningdek, e ’tiqod erkinligi ham belgilangan. Bu orqali fuqarolar
o z dunyoqarashlariga ega bo'ladi, bo'layotgan voqealarga o z mu-
nosabatini bildiradi. E ’tiqod erkinligi dinga, siyosatga munosabat-
da namoyon bo'ladi.
155
www.ziyouz.com kutubxonasi
K o n s titu ts iy a n o r m a la r i f u q a r o la r n in g fikrlash, so'z, e ’tiqod
e rk in lig i h a m d a a x b o ro t olish, izlash, ta r q a tis h huquqini mus-
t a h k a m l a r e k a n , bu erk in lik aslo k o n s titu ts iy a v iy t u z u m g a qar-
shi q a r a tilm a s lig i, u n i n g b u zilish ig a olib k e lm a s lig in i nazarda
tu ta d i.
Chunki, konstitutsiyaviy tu z u m xalq m a n faatig a mos keluv-
chi ta rtib la rn in g Konstitutsiya bilan m u sta h k a m la n is h i natija-
sidir. Konstitutsiyaviy tu z u m n in g buzilishi o g 'ir oqibatlarga, qon
to'kilishlariga olib keladi. S h u n in g uchun ham faqat xalq manfaati,
k onstitutsiyaviy tu z u m manfaati, yo'lida ba’zi cheklashlar, man
qilishlar o'rnatiladi.
Yana xavfsizlik nuqtai n azarid an kelib chiqib, erkin fikr
y u ritish va ifodalash erkinligi davlat va boshqa sirlarga taalluqli
bo'lm asligi belgilangan.
Fikrlash, so‘z va e’tiqod erkinligidagi ba’zi cheklovlar davlatlar
tajribasida uchraydi. Chunki, shu n d ay bo'lm asa, davlat kuchsiz-
lanib qoladi, kuchsiz davlat esa, fuqarolarning huquq-erkinliklarini,
m anfaatini himoya qila olmaydi. Sirlari oshkor bo'lib, zaif bo'lgan
davlatlarga boshqa davlatlar, qo'shni davlatlar har xil tazyiqlar
o'tkazish g a, o'z shartlarini qo'yishga h arak a t qiladilar. Shuning
u chun Konstitutsiyadagi erkinliklarni ayrim hollarda, qonun asosi
da cheklashlarni aslo huquq va erkinliklarning chegaralash emas,
aksincha huquq va erkinliklarni keng am al qilishiga yaratilgan
imkoniyat deb qarash kerak.
F u qaro larn in g axborot sohasidagi huquq va erkinliklari de
m ok ratik jam iy at aso slarid an biri ekanligi P reziden t Konsepsi-
yasida alohida t a ’kidlandi. “.....fu q aro larn in g axborot sohasidagi
huquq va erkinliklarini t a ’m inlash m asalasi in s o n n in g axborot
olish, axborotni va o'z sh axsiy fikrini ta rq a tish huquqi va erkin-
ligini o'zida m u jassa m e tg a n bo'lib, bu O 'zb ek isto n d a dem okra
tik jam iy at asoslarini barpo etis h n in g m u h im sharti, t a ’bir joiz
bo'lsa, ta m al toshi h isoblanadi” 1.
1 Karim ov I.A. Mam lakatim izda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va
fuqarolik jam iyatini rivojlantirish konsepsiyasi. - Т.: O'zbekiston, 2010. 28-bet.
Do'stlaringiz bilan baham: 
