Iv. Mexanik ishlov berishga sarflangan vaqtni aniqlash V

Detallarni ta’mirlashda jilvirlash sharoitlari

Ta’mir-lash turi	Ishlov berish usuli	Jilvirlash asbobi materiali	Ishlov berish sharoiti
			Aylanani aylanish tezligi, m/s	Detalni aylanish tezligi, m/min	Ishlov berish toshining ko‘ndalang uzatilishi, m/min	Kesish chuqurligi, mm
Qoplama qoplash	Dag‘al	Normal elek–trokorund, donadorligi 40-50, qattiqlik ST...ST1, keramik bog‘lovchi	25-30	10-15	0,7-1,2	0,01-0,05
	Mayin	Oq korrund, donadorligi 25-40, qattiqlik SM2...SM1, keramik bog‘lovchi	30-32	12-15	0,4-0,7	0,008-0,01
Qoplama kukunlarini termik purkash	Dag‘al	Normal elektrokorund, donadorligi 40-60, qattiqligi SM2...SM1, keramik bog‘lovchi	10-30	6-15	0,5-0,7	0,01-0,03
	mayin	-	20-30	3-6	0,3-0,5	0,08-0,01
Metall lentani kontakt payvand–lash	mayin	Oq elektrokorund; donadorligi 25-40, qattiqligi SM2...SM1, keramik bog‘lovchi	30-40	25-30	0,2-0,3	0,08-0,01
Elektroli–tik temirlash	mayin	Sintetik olmos ASP10K6, ASP15K8, ASP25K6-50, ASP30K6-50	25-35	20-25	1,0-1,5	0,01-0,02
Elektroli–tik xromlash	mayin	Normal elektrokorund; donadorlik 40-50, qattiqlik ST...ST1, keramik bog‘lovchi	30-40	15-20	1,0-1,5	0,008-0,01

Agarda detal Sarmayd bilan qoplangan bo‘lsa, unga ishlov berishda xromli elektrokorund 34A40SM16K dan tayyorlangan jilvirlash toshidan foydalaniladi, US-25 va FBX-6-2 tarkibli qoplama esa – 64S25Sm16K kremniy kerbidli jilvirlash aylanasi bilan ishlov beriladi. Dag‘al jilvirlashda aylana va detalning aylanish tezligi 35 m/s va 11 m/s da olib borilishi tavsiya etiladi. Yuzani kesib ko‘ndalang jilvirlashda ishlov berish sharoitlari 3-jadvalda keltirilgan.

3-jadval
Qattiq qotishmali qoplamalarga kesib jilvirlashda

minimal uzatishlar qiymati

Detalning diametri	Aylanish chastotasi	Ishlov berilayotgan material	Uzatish, mm/min, jilvirlash yuzasining uzunligida, mm
			15	25	35	45
40	95	sormayit	3,9	2,3	1,67	1,3
80	50		1,95	1,15	0,83	0,65
40	95	FBX-6-2 US-25	2,2	1,3	1,0	0,74
80	50	PG-XN90SR3	1,1	0,66	0,47	0,37
40	95		1,6	0,95	0,65	0,55
80	50		0,8	0,45	0,35	0,25

Silindr gilzalarini, shatunning ostki kallagiga, tormoz silindrlariga ishlov berishda olmosli xoninglash operatsiyasi qo‘llaniladi. Bunda ACP, ACB va ACK rusumdagi sintetik olmosdan tayyorlangan brusoklardan foydalaniladi. Xoninglash kallagining aylanish tezligi 70-80 m/min, ilgarilanma-qaytma harakat tezligi 12-15 m/min, brusokni bosim – 0,3-1,5 MPa tashkil etadi.

Yuqori sinfli g‘adir-budurlikni hosil qilish uchun olmosli (abraziv) jilolash LSVt lentalari qo‘llaniladi, ularning donadorligi 8-M28 yoki donadorligi 80/63-40/28 bo‘lgan ALSHB, ASO-100-R9 rusumdagi materiallar qo‘llaniladi. Lentaning surilish tezligi 35 m/s, harakatning ko‘ndalang tebranish amplitudasi 2-6 mm va tebranish chastotasi 1 minutda 300-900 ga teng.
Berilgan agregatning bitta detalini ta’mirlashda mexanik ishlov berish uchun ketgan vaqt quyidagi tashkil etuvchilarning yig‘indisidan iborat:
T_δ=T_a+T_yor+T_ixk+T_tf
Bunda T_a -asosiy texnologik vakt, min; T_yo -yordamchi vaqt, min; T_ixk -ish o‘rniga xizmat ko‘rsatish vaqti, min; T_tf -dam olish va tabiiy zaruriyatlar uchun tanafus vaqti, min. Jumladan:
detalni yo‘nish uchun sarflangan asosiy texnologik vaqt
T_a=L/50*0.5=100/50*0.5=4
bunda L – detalning ishlov beriladigan qismining uzunligi, mm.
Detalni yo‘nishdagi yordamchi vaqt asosiy vaktning 7-9 % ni tashkil kiladi.
T_yor=0.08*T_a=0.08*4=0.32min
Detalni yo‘nishdagi operatsiya vaqti
T_O= T_a+T_yor=4+0.32=4.32
Dam olish vakti operatsiya vaktining 5-7% ni tashkil kiladi
T_tf=0.07* T_O=0.07*4.32=0.30 min
Ish o‘rniga xizmat ko‘rsatish vaqti operatsiya vatining 8-10% midorida olinadi,
T_ixk=0.1* T_O =0.1*4.32=0.432
Bitta detalni ta’mirlashda mexanik ishlov berish uchun sarflangan vaqt tashkil etuvchilarning yig‘indisidan iborat.
T_δ=T_a+T_yor+T_ixk+T_tf=4+0.32+0.432 +0.3=5.052min


V. TA’MIRLASH VA TXK TEXNOLOGIK JARAYONLARNI VAQT
BO‘YICHA ME’YORLASH

Agregatllarni rostlash ishlari chilangarlik ishlari qatoriga kiradi. Chilangarlik ishlarida bir dona agregatni ta’mirlash rostlash uchun sarflanadigan vaqt quyidagi formula bilan hisoblanadi:

T_dona= 1,08 T_op + T_tt
bundaT_op- operasіya vaqti, soat, uning kiymati agregatning murakkablik darajasiga va unda bajarilishi mumkin bo‘lgan ta’mirlash va rostlashishlarining soniga bog‘liq; T_tt- bir dona detalga to‘g‘ri keluvchi tayyorlash – tugatish va ish joyini tayyorlash bilan bog‘liq bo‘lgan, bir agregatga to‘g‘ri keluvchi vaqt. Uning smena davomidagi umumiy qiymati smena vaqtining 20-35 % ni tashkil qiladi. Agar smena vaqtining davomiyligi T_s=8.2 soat bo‘lsa,
T_tt=8.2 · 0,30/N
N=T_s/T_d=8.2/0,9=9.11
T_tt=8.2·0,3/9.11=0,27
ga teng bu yerda N – bir turdagi agregat uchun, smena davomida ta’mirlanadigan va rostlanadigan agregatlarning soni.
Smena davomidagi tayyorlash – tugatish va ish joyini tayyorlash uchun sarflangan vaqt
T_stt= 0,25T_s;soat
T_stt= 0,25·8.2=2.05 ;soat
Smena davomida operatsiyani bajarishga sarflangan vaqt
T_ops= T_s - T_stt,soat
T_ops= 8.2-2.05=6.15;soat
Birgina 3-sinfdagi yuk avtomobillarining kirvoship-shatunli mexanizmini rostlash uchun sarflangan vaqt operatsiya vaqti T_1r=2 soatni tashkil etsa, smena davomida rostlanadigan agregatlar soni:
N= T_ops/ T_1r.
N= 6.15/2=3.075
Birgina agregatga to‘g‘ri keluvchi tayyorlash – tugatish va ish joyini tayyorlash bilan bog‘liq bo‘lgan vaqt:
T_1tt= T_stt/N ; soat
T_1tt= 2.05/3.075=0.66; soat
T_dona= 1,08 T_op + T_tt
T_dona= 1,08·6.15+0,27=6.912
VI. XULOSA
Kurs loyihasida berilgan vazifaga muvofiq ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatish davriyligi mashinaning kapital ta’mirlashdan o’tganligiga bog’liq holda ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatish davriyligi qaytadan hisoblandi va unga bog’liq holda servis korxonasida bajarilgan ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatish soni aniqlandi. Ularning asosida servis korxonasida ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatish grafigi tuzildi.
Ilashish muftasining sodir bo’ladigan nosozliklar tahlil qilindi, ta’mirlash va rostlash ishlari ishlab chiqildi. Ularning asosida nosozliklarning birini bartaraf etish va rostlash texnologik jarayoni ishlab chiqildi.
Operatsiya, tayyorlash – tugatish va ish joyini tayyorlash uchun sarflangan vaqti hisobga olinib bir dona agregatni ta’mirlash va rostlash vaqti aniqlandi.


VII. ADABIYOTLAR

1. 
   Shoobidov Sh.A., Irgashev A. “Texnik servisni tashkil qilish”. Toshkent: ToshDTU, 2009,
   
2. 
   Shoobidov Sh.A., Irgashev A. “Traktorlar va qishloq xo‘jalik texnikasi detallarini qayta tiklash metodlari”. Toshkent: ToshDTU, I-II- qismlar, 2008,
   
3. 
   A.Irgashev., G.Sh.Jo‘raeva. “Texnik xizmat ko‘rsatish texnikasi va texnologiyasi”. T.: 2015,
   
4. 
   Ishmuratov X.K., Hamroev R.K. “Texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash usullarining texnologik asoslari”. Monografiya. - T.: “Innovatsion rivojlanish nashriѐt-matbaa uyi”, 2021,
   
5. 
   A.Irgashev., X.K.Ishmuratov., N.N.Mirzaev. “Xizmat ko‘rsatishni tashkil qilish”. Darslik. T: Innovatsion rivojlanish nashriѐt-matbaa uyi 2020.
   
6. 
   Fayzullayev E.Z. Transport vositalari va nazariyasi. Darslik. 1-qism.-T.: Yangi asr avlodi, 2006. 375 b.
   
7. 
   Muhiddinov A. va b. Transport vositalarining tuzilishi. Darslik. – T.: Cho‘lpon, 2014. 232 b.
   
8. 
   Irgashev A., Hamroyev R.K. Texnik xizmat ko’rsatish texnologiyasi. Laboratoriya ishlari uchun uslubiy ko‘rsatmalar. - T.:, 2022. 70 b..
   
9. 
   Mavlonov B.M., Irgashev A. va boshqalar. Avtomobil va dvigatellarni ta’mirlash. – Toshkent: O‘qituvchi, 2002.
   
10. 
    Yuldashev Sh.Y. Mashinalar ishonchliligi va ta’mirlash asoslari. Toshkent: O‘zbekiston, 2006 y.;
    

Internet saytlari
1. http://www.motorpage.ru
2. http://auto.ru/
3. http://www.autokrot.ru/